илм
ЧОЙКАҲАК
Баробари рушди кишо-варзӣ, саноат ва дигар соҳаҳои хоҷагии халқ талаботи аҳолӣ ба маҳсулоти рустанӣ сол то сол меафзояд. Ин ҳолат инсонро водор месозад, ки ба омӯзиши сарватҳои табиӣ, аз ҷумла наботот машғул шуда, рӯёндани навъҳои нави рустаниҳоро аз худ намояд.
Одамон рустаниҳои шифобахшро аз давраҳои қадим ҳамчун маводи доруворӣ истифода мебурданд. Зеро онҳо таъсири муолиҷавӣ ба вуҷуд меоранд, таъсирашон назар ба доруҳои синтетикӣ нармтар ва заҳрнокиашон камтар аст. Таркиби рус-таниҳо аз моддаҳои фаъоли биологӣ, монанди глюкозаҳо, алкалоидҳо, рав-ғанҳои эфирӣ, кислотаҳои органикӣ, витаминҳо, микро ва макроэлементҳо ғанист.
Рустаниҳо аз якдигар фарқ намоянд ҳам, вале дар табиат ва ҳаёти инсон аҳамияти калон доранд. Яке аз рустании шифоие, ки қариб дар ҳамаи мавзеъҳои кӯҳии Тоҷикистон мерӯяд, бо номи чойкаҳак (зверобой) машҳур мебошад.
Чойкаҳак - рустании алафии яксола, баъзе намудаш бисёрсола буда, дар аввали нумӯъ пояҳои рости ранги сабз дошта, баъдтар ранги сурхи хокмонандро мегирад. Баргаш сабзи то 3 см дароз ва гулҳои зарди ҷилодори то 2 см дорад ва моҳи июн гул мекунад. Гули чойкаҳак аз 5 косачаи кӯтоҳ иборат аст. Решаҳои пурқувват дошта, мевааш ғӯзачаи сехонагӣ мебошад.
Ин рустанӣ то 60 см қад кашида, ба оилаи чойкаҳакшаклон мансуб аст. Дар рӯи замин тақрибан 110 намуди чойкаҳак вомехӯрад. Намудҳои аз ҳама маъмули он чойкаҳаки паҳншуда, чорбола ва муқаррарианд.
Ватани аслии он бешаҳои Русия, Арманистон, Юнон, Лаҳистон, Ҳабашистон, Фаронса, Шотландия, Булғория, Дания ва дигарҳо буда, аз ҷумла дар Тоҷикистон низ хуб нашъунумӯъ меёбад. Чойкаҳак бештар дар замини нокорам, партов ва назди маҳалҳои аҳолинишин месабзад.
Дар Булғория аз ин навъи рустанӣ обҷӯш тайёр намуда, ҳамчун маводи зидди илтиҳобии узвҳои ҳозима истифода мекунанд. Дар Лаҳистон бошад, онро барои бемориҳои асаб, бехобӣ, дарди сар ба кор мебаранд.
Асоси таркиби кимиёвии чойкаҳакро равғани эфирӣ, флаваноидҳо, гиперитсин, кислотаи аскорбин, каротин ташкил медиҳад, ки ин барои зебо нигоҳ доштани бадани инсон муфид аст.
Чойкаҳакро мардум аз бӯйи форам ва гулҳои зарди равшани он мешиносад. Онро дар намуди хӯшагули ҷорӯбмонанд ҷамъоварӣ мекунанд.
Алафи чойкаҳак аз замони қадим тақрибан барои муолиҷаи қариб 100 намуди касалиҳо истифода бурда мешавад. Дар тибби мардумӣ реша, барг ва гули онро барои табобати бемориҳои ниқрис, тарбод (ревматизм), сили шуш, захми фасоднок, гурда ва системаи марказии асаб истифода менамоянд. Қиёми сахти чойкаҳакро дар соҳаи дандонпизишкӣ барои устувор намудани милки дандон ва зидди илтиҳоб тавсия медиҳанд. Решаашро барои табобати бемории исҳоли хунин ва сили устухон истифода мебаранд.
Барои даст кашидан аз сигор чӣ бояд кард?
8 қошуқи алафи хушки майдакардаи чойкаҳакро дар 0,5 литр об андохта, муддати 8 -10 рӯз барои дамоба шуданаш маҳкам намуда, дар ҷойи аз рӯшноӣ дур нигоҳ доштан лозим аст. Барои даст кашидан аз сигоркашӣ 40 ё 50 қатраи дамобаро дар об ҳал карда, рӯзе 3 маротиба баъди хӯрок истеъмол намудан фоидаовар аст.
Чойкаҳакро ба ҷойи чой дам карда, баъди 15 -20 дақиқа нигоҳ доштан истифода баранд, организмро аз ҳар гуна заҳрҳо тоза менамояд. Истеъмоли он дар фаслҳои тирамоҳ, зимистон ва давраи гузариш ба баҳор хеле манфиатбахш аст. Вай метавонад организмро аз ҳар гуна бемориҳое, ки дар баҳор сар мезананд, ҳифз намояд. Инчунин чойкаҳак таъми хуш дошта, мизоҷаш муътадил аст ва намегузорад, ки дигар гурӯҳи бемориҳо сироят кунанд. Чойи он барои ҳама намуди илтиҳоб, ҳамчун оромкунанда, барои сустҳолӣ, бемориҳои дил ва баланд бардоштани неруи мушакҳои бадан истифода мешавад. Азбаски алафи чойкаҳак барои суст кардани таъсири заҳрҳо ба кор меравад, ба муддати зиёд истеъмол кардани он иҷозат намедиҳанд. Ҳангоми истеъмоли зиёд (зиёда аз 3 ҳафта) метавонад ҳиссиёти нохушро ба миён оварад, ки якчанд ҳафта идома меёбад.
Санавбари ҚАЮМЗОДА,
донишҷӯи курси 4 - уми факултаи дорусозии Донишгоҳи давлатии тиббии Тоҷикистон
Баёни ақида (0) Санаи нашр: 31.01.2014 №: 23 Мутолиа карданд: 2836
