маориф
МАБЛАҒГУЗОРИИ САРИКАСӢ БУРДҲО ВА БОХТҲО
Аз гузариши муассисаҳои таълимии кишвар ба маблағгузории сарикасӣ ҳафт сол сипарӣ шуда бошад ҳам, аммо баҳсҳо дар атрофи зарур будан ё набудани ин низом хомӯш нагаштаанд.
Низоми маблағгузории сарикасӣ дар Тоҷикистон соли 2010 ба роҳ монда шуд. То он замон маблағгузории муассисаҳои таълимии умумию асосӣ ва ибтидоӣ бо усули мутамарказ, яъне ба воситаи шуъбаҳои маориф сурат мегирифт. Масъулини Вазорати маориф ва илм роҳандозӣ гардидани низоми мазкурро ба осон кардани кори муассисаҳои соҳа ва баланд бардоштани сатҳу сифати таълим рабт медиҳанд.
Коршиносон мегӯянд, низоми маблағгузории сарикасӣ чор ҳадафи асосӣ дорад. Дар ин росто дар таҳлилҳои хаттии номбурда омадааст, ки агар дастандаркорон дар татбиқи куллии бархе аз ин аҳдоф қисман ноил шуда бошанд, дар татбиқи чанде аз онҳо ҳанӯз комёб нагардидаанд.
Вазорат корҳои омодагии гузаштан ба ин низомро ҳанӯз соли 2004 шурӯъ намуда, соли 2005 ба тариқи пилотӣ ин низоми маблағгузориро дар 5 шаҳру навоҳии кишвар роҳандозӣ кард. Дар аввал мушкили зиёд пеш меомад ва хавфҳо низ кам набуданд. Ин ба замоне иттифоқ афтод, ки ҷаҳонро буҳрони молиявӣ фаро гирифт ва ба шабакаи молиявии Тоҷикистон низ беасар намонд. Аммо мутасаддиён тавонистанд бо ҷалби донорҳои байналмилалӣ нақшаҳои худро амалӣ намоянд. Низоми нав имкон дод, ки бисёр камбудиҳои соҳаи маориф ошкор ва бартараф гарданд, аз ҷумла мактабҳое, ки дар хонаҳои шахсию вагонҳо буданд. Иллат дар он буд, ки мудирони маорифи шаҳру ноҳияҳо мавҷудияти чунин мактабҳоро ба манфиати хеш пинҳон мекарданд.
Аммо дастовардҳо маънии онро надоранд, ки дар низоми маблағгузории сарикасӣ мушкилоте боқӣ намондааст. Дар баъзе ҳолатҳо 90 дарсади маблағи ҷудошуда ва баъзан аз ин ҳам бештар ба фонди музди меҳнат равона мегардад, ки дар натиҷа барои нигаҳдории бинои мактаб ва пардохти хизматрасониҳои дигар маблағ боқӣ намемонад.
Тавре маълум аст, музди меҳнати омӯзгорон вобаста ба дараҷаи маълумот ва категорияи онҳо муайян карда мешавад. Яъне омӯзгороне, ки маълумоти олӣ доранд, аз рӯйи меъёри муайяннамудаи Ҳукумати Тоҷикистон нисбат ба омӯзгороне, ки маълумоти миёнаи умумӣ доранд, маоши бештар мегиранд. Ба гунаи мисол, омӯзгорони аксар мактабҳои вилояти Суғд дар қиёс ба дигар минтақаҳои кишвар дорои маълумоти олианд ва аз ин хотир, дар он ҷо бахши умдаи маблағи ҷудошуда ба фонди музди меҳнат равона мегардад. Дар дигар манотиқи кишвар ин ҳолатҳо камтаранд. Барои рафъи ин ноҷӯрӣ вазоратҳои молия ва маориф ва илми ҷумҳурӣ ба коршиносони байналмилалии ҳамкорашон пешниҳод кардаанд, то барои дар алоҳидагӣ ҳисобу китоб намудани фонди музди меҳнат ва баъдан пешбинӣ намудани маблағҳо кумак расонанд.
Мушкили дигар, ба андешаи мутахассисони соҳа, бо роҳандозии низоми болозикр ҳанӯз ҳам таъмин нагардидани рақобати озод дар бозори хизматрасониҳои маърифатӣ аст. Ҳадафи “аз дунболи хонанда рафтани маблағ” то охир иҷро нагардидааст.
Ба бовари коршиносон, зимни роҳандозии низоми мазкур хусусиятҳои арсаи маорифи Тоҷикистон то охир ба инобат гирифта нашуда, он ҳанӯз ҳам ба такмил ниёз дорад, ҳарчанд бисёр мушкилоти соҳаро ҳаллу фасл кардааст.
Зокир ҲАСАН, “Ҷумҳурият”
Баёни ақида (0) Санаи нашр: 25.09.2017 №: 201 Мутолиа карданд: 2382
