фарҳанг
ҲАКИМ КАРИМ. АЗ МУБОРИЗА БАР ЗИДДИ БОСМАЧИҲО ТО МАЙДОНИ ҶАНГ
Нависандаи неруманду шуҷоъ Ҳаким Карим бо иродаи қавӣ ва саргузашти ибратбахшаш аз дигарон фарқ мекунад. Зеро ҳаёташ саропо аз мубориза ва задухӯрдҳо иборат буд. Агар дар ҷавонӣ ба рағми босмачиҳо ҷангида, дар рӯзномаи «Бедории тоҷик» (ҳоло «Ҷумҳурият») бар зидди аъмоли ношоистаи ин гурӯҳи иртиҷоӣ мақолаҳо чоп карда бошад, баъдтар ба ҷанги зидди фашистон рафт ва барои ҳифзи Ватан ҷон бохт.
Тибқи иттилои сарчашмаҳо, Ҳаким Карим соли 1925, пас аз хатми омӯзишгоҳи кишоварзии Қӯқанд фаъолияти меҳнатиро аз шуъбаи тарғибу ташвиқи Кумитаи комсомоли шаҳри Душанбе оғоз бахшида, қариб як сол котиби шӯрои деҳоти Қаратоғ буд. Соли 1927 котиби Кумиҷроияи Шӯрои депутатҳои меҳнаткашони шаҳри Кӯлоб таъйин гашта, дар муҳорибаҳои зидди босмачиҳо ҷонбозиҳо намуд. Сипас, дар Донишкадаи кишоварзии Тошканд таҳсил карда, аввали солҳои 30-юм дар Нашриёти давлатии халқҳои СССР (Маскав) ва бахши тарҷумаву таҳрири идораи табъу нашри Душанбе фаъолият бурдааст.
Соли 1934 баъди навиштани маҷмӯи ҳикояҳо ба узвияти Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон мепайвандад. Ҳаким Карим одами хоксор, меҳнаткаш ва садоқатманд будааст. Ӯ азбаски таҷрибаи ҳарбӣ дошту дар гузаштаи на чандон дур бо босмачиҳо муштбагиребон шуда буд, ӯро барои дифои Ленинград сафарбар карданд.
Аз таърихи ҶБВ маълум аст, ки шадидтарин муҳорибаҳо дар ин шаҳр гузаштааст. Ҷанг торафт авҷ мегирифт, хатари ба муҳосира афтодани Ленинград вуҷуд дошт. Аз ин рӯ, ҷанговарони шӯравӣ, ки дар сафашон адиби тоҷик Ҳаким Карим ҳам буд, бо ҳар тори мӯ, бо дандону нохун муборизаро давом медоданд, то душман пирӯз нашавад. Аммо дили ҳассосу муборизи нависандаро соли 1942 дар набарди Старая Руссаи назди Ленинград фашистон аз тапиш боздоштанд.
Ҳаким Карим аз ҷумлаи устодони варзида ва асосгузорони жанрҳои ҳикоя ва новеллаи адабиёти муосири тоҷик ба шумор меравад. Соли 1933 аввалин маҷмӯаи ҳикояҳояш бо номи «Садои рӯзҳо» нашр шудааст. Баъдан китобҳои «Ҳикояҳои майда», «Ҳикояи устоди мисриён», «Оқшуда» ва ҳикояҳои дигар», «Ҳикояҳо» - яш (1940) дастраси хонандагон шуданд. Беҳтарин новеллаи ӯ, ки онро шеъри мансур ҳам мегӯянд, «Марҳабо, баҳор!» ном дорад. Он намунаи олии суханварӣ буда, вирди забони имрӯзиён низ ҳаст. Ҳикояи «Одам дар халта» эҳсосоти амиқу маҳорати волои нависандаро дар бобати офаридани қаҳрамони адабӣ муҷалло сохтааст.
Ҳаким Карим яке аз аввалин драматургони тоҷик буда, намоишномааш «Ҷанговарон» (1934) сазовори мукофоти давлатӣ гардида буд. Соли 1936 намоишномаи «Соли 1916» - ро (ҳамроҳи Зариф Раҷабов) иншо намуд, ки аз таърихи муборизаи озодихоҳии мардуми тоҷик ҳикоят мекунад.
Адиб ба ҷамъоварии эҷодиёти шифоҳии мардум ҳам машғул буд ва соли 1931 зарбулмасалҳои тоҷикии ҷамъовардаи ӯ дар шакли китоб (дар Маскав, бо хати порсӣ) нашр гардид. Соли 1940 дар маҷаллаи «Шарқи сурх» мунтахаби афсонаҳои халқи тоҷик бо таҳрири ӯ ба табъ расиданд. Чанд асар аз адибони ҷаҳонӣ Л. Толстой, М. Твен, А. Чехов ва М. Горкийро ба тоҷикӣ тарҷума кардааст.
Имрӯз мо нависанда Ҳаким Каримро ҳамчун қаҳрамони се ҷабҳа – мубориза бар зидди босмачиҳо, ҷанг муқобили фашизми гитлерӣ ва рушди адабиёти тоҷик ёд мекунем. Ёдаш ба хайр ва осораш ҷовидон бод!
Бузургмеҳри БАҲОДУР,
«Ҷумҳурият»
Баёни ақида (0) Санаи нашр: 07.05.2020 №: 88 Мутолиа карданд: 632
