иқтисод
ПАХТА. РИОЯИ АГРОТЕХНИКАИ ПАРВАРИШ НОГУЗИР АСТ!
(Дар ҳошияи дастуру ҳидоятҳои Сарвари давлат)
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар мулоқот бо роҳбарону фаъолони вилояти Хатлон, ки 30 майи соли 2020 баргузор гардид, супориш доданд: «Вазорати кишоварзии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон, мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии вилояту шаҳру ноҳияҳои мамлакатро зарур аст, ки дар самти риояи агротехникаи парвариши маҳсулоти кишоварзӣ, махсусан пахта, бо тухмии хушсифат таъмин намудани хоҷагиҳои деҳқонӣ ва ҷамъиятӣ чораҷӯӣ намоянд».
Барои тараққиёти иқтисодии Ҷумҳурии Тоҷикистон соҳаи пахтапарварӣ мақоми махсус дорад. Аҳамияти стратегии пахта дар он аст, ки бояд амнияти саноатии ҷумҳуриро таъмин созад. Пахтакорӣ ба истеҳсоли маҳсулоти хушсифат мусоидат мекунад. Ҳукумати мамлакат инро ба хубӣ эҳсос намуда, оид ба вусъати корҳои селексионии пахта офаридани навъҳои нав ва фаъолияти хоҷагиҳои деҳқонии пахтакор тадбирҳои муосир роҳандозӣ мекунад.
Барои таъмини рушду нумӯи физиологии ниҳоли пахта тадбирҳои агротехникӣ - коркарди асосии хок, ҷӯяккашӣ, кишти босифати тухмӣ, зичии ниҳолҳо, обёрӣ, нуриандозӣ, сарчинкунӣ ва ғайра бояд сари вақт ва босифат гузаронда шаванд. Замин, пахта бояд аз нуриҳои маъданӣ ба таври кофӣ баҳравар бошад, зеро он зироатест ба нуриҳои маъданӣ серталаб ва давраи ғизогириаш дароз. Барои ҳамин, муайян кардан ва мувофиқи меъёри солона ба кор бурдани нуриҳои минералӣ дар пахтазор аҳамияти аввалиндараҷа дорад.
Мувофиқи таҳқиқоти олимони Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон, ба ҳисоби миёна вобаста ба намуд ва ҳосилхезии хок сарфи ғизоҳои нитрогендор ба ҳар сентнер пахта 5 – 6, фосфордор 3,5 – 4, калийдор 2,5 - 3 килограммро ташкил медиҳад. Аз ҳамин лиҳоз, хоҷагиҳои пахтакор метавонанд вобаста ба имкониятҳои мавҷуда, ҳосилнокии пахтаро 2 – 3 маротиба баланд бардоранд.
Ғизодиҳии пахтазор бояд ба таври дифференсионалӣ ( бо меъёрӣ пайвастаи кам) гузаронда, меъёри солонаи нуриҳои минералӣ риоя карда шавад. Миқдори солонаи нуриҳо барои рӯёндани ҳосили баланди 30 – 35 сентнер пахтаи миёнанах дар як гектар чунин аст: нитроген 150 – 250, фосфор 120 – 140, калий 60 кг, барои пахтаи маҳиннах нитроген 220 – 250, фосфор 140 – 150, калий на кам аз 60 – 80 кг. Нодуруст додани нуриҳои минералӣ, хусусан нитрогендор, барои рехтани гулу шона ва зиёдшавии касалию ҳашароти зараровар, аз ҷумла «ширинча» ва «трипс»-и пахта, мусоидат менамояд.
Мубориза ба муқобили касаливу зараррасонҳо ҳоло ба масъалаи ҷиддӣ табдил ёфтааст ва, баъзан, боиси талафи нисфи ҳосили пахта мегардад. Аз ин рӯ, дастаҷамъона ва дар сатҳи баланд ба роҳ мондани татбиқи тадбирҳои кимиёӣ ва биологии мубориза бар зидди ҳашароту касалиҳо дар хоҷагиҳои пахтазор ба мақсад мувофиқ аст.
Дар шароити аз ҳад зиёд гармшавии ҳаво, хусусан дар водии Вахш, моҳи июл гармсел мушоҳида мегардад. Дар натиҷа, раванди фотосинтез суст ва ҳатто қатъ гардида, ба кори физиологии ниҳоли пахта таъсири манфӣ мерасонад, ба сари вақт гардолуд нашудани гул ва рехтани гулу шона мусоидат менамояд, давраи вегетатсионии пахта тӯл кашида, шукуфтани ғӯзаҳо суст ва ҳосили пахта паст мешавад.
Барои пешгирии чунин ҳолат бо такя ба тавсияҳои илман асоснокшуда, яъне сари вақт гузарондани корҳои агротехникӣ, аз ҷумла додани нурӣ, обмонӣ, шамолрав намудани байни қаторҳои пахтазор ва эмин нигоҳ доштан аз касалию ҳашароти зараровар, метавонем 15- 20 рӯз пештар шукуфтани пахтаро тезонда, аз ҳар гектар 30 – 35 сентнер ҳосил рӯёнем.
Барои нашъунамои хуби пахта коркарди байни қаторҳо, чобуқи дастӣ, нест кардани алафҳои бегона ва ғизодиҳиро сари вақт анҷом додан низ аҳамияти махсус дорад. Ба пахтазор дар мавсим 4 – 9 маротиба об мондан тавсия дода мешавад. Меъёри сарфи об дар давраи парвариш ба ҳар гектар дар таркиби хоки вазнин 10000 – 11000, миёна 9000 – 10000, сабук 8000 – 9000 метри мукааб мебошад. Таҷриба нишон медиҳад, ки дар сурати сари вақт сарчин кардан, дар ниҳолҳои пахта 2 - 3 кӯрак зиёд мегардад. Вазни пахтаи кӯрак 0,2 - 0,5 грамм афзуда, кӯракҳо 3 – 10 рӯз барвақттар мерасанд. Таҳқиқоти муассисаҳои илмӣ ва таҷрибаи кишоварзон собит сохтаанд, ки дар пахтаи миёнанах пайдо шудани 12 – 14 ва дар маҳиннах 16 – 18 навдаи ҳосилдеҳ вақти хубтарини сарчинкунии пахта мебошад.
Саидҷамол САИДЗОДА, ноиби президенти Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон, узви вобастаи АИКТ
Баёни ақида (0) Санаи нашр: 19.06.2020 №: 113 Мутолиа карданд: 871
