иқтисод
ЛИМӮПАРВАРӢ. ЧӢ ГУНА ОНРО РУШД ДИҲЕМ?
Ситруспарварӣ яке аз соҳаҳои сердаромади кишоварзӣ буда, дар таъмини амнияти озуқаворӣ ва муҳайё сохтани ҷойҳои кор нақши муҳим дорад. Рушди соҳаро дар асоси дастовардҳои илмӣ ба роҳ мондан ва истеҳсолотро ба илм бештар алоқаманд кардан вазифаи аслии ситруспарварон мебошад.
Хусусияти шифобахшию парҳезии меваҳои ситрусӣ боиси васеъ парвариш ёфтани онҳо дар бисёр мамлакатҳои ҷаҳон гаштааст. Меваҳои ситрусиро дар саноатҳои фармасевтӣ, қаннодӣ, консервбарорӣ ва ғайра истифода мекунанд. Меваи лимӯ воситаи беҳтарини зидди бемориҳои норасоии витаминҳо, шамолхӯрӣ, синга, терапевтӣ, муолиҷаи баъдиҷарроҳӣ, давои хуб барои сабзидани ҷойҳои бурида, шикаста ва захмишудаи бадан, мустаҳкам намудани рагҳои хунгузар, баланд бардоштани реаксияи иммунӣ - биологии организм, рафъи бемориҳои инфексионӣ, аз ҷумла барои табобати COVID - 19, мебошад.
- Лимӯ рустании ҳамешасабзи гармӣ ва рӯшноидӯст, ба намнокӣ ва ғизо эҳтиёҷманд ва ба хунукӣ ноустувор буда, дар хунукии 6 - 8 дараҷа сахт осеб меёбад. Дар минтақаҳои субтропикии намноки иқлимашон гарм рустаниҳои лимӯ ва ситрусиҳои дигарро дар заминҳои кушод парвариш менамоянд. Дар Тоҷикистон ва ҷумҳуриҳои дигари Осиёи Марказӣ лимӯро дар муҳити пӯшида - лимӯхонаҳои типи ҳандақ ва рӯйизаминии гуногун парвариш менамоянд. Лимӯ вобаста ба навъҳои рустанӣ аз 2 то 4,5 метр қад мекашад, - гуфт Қутбиддин Рукниддинов, ходими калони илмии шуъбаи зироатҳои субтропикии Институти боғпарварию сабзавоткорӣ.
Олимони ватанӣ исбот кардаанд, ки лимӯи тоҷикӣ бо пӯсти тунук, таъми махсус, серширагӣ ва накҳати форамаш фарқ мекунад. Лимӯи Тоҷикистон дар аксари кишварҳо эътибори арзанда дорад. Масалан, вазири корҳои хориҷии Чин Ван И чанде пеш ҳангоми тамошои ярмаркаи байналмилалии хайрия, ки бо номи «Муҳаббат сарҳад надорад» дар Пекин баргузор гардид, ба лимӯҳои Тоҷикистон баҳои баланд дод.
Омӯзиши усулҳои парвариши навъҳои лимӯ ва дигар рустаниҳои ситрусӣ дар кишвар соли 1934 оғоз ёфт. Дар ноҳияҳои ҷанубии Тоҷикистон – Қӯрғонтеппа (Кӯшониён), Панҷ, Фархор, Шаҳритус, Ҷалолиддини Балхӣ барои омӯхтани хусусиятҳои зироатҳои субтропикӣ пойгоҳҳо ташкил ва миқдори зиёди навъҳои лимӯ, афлесун, мандарин, грейпфрут ва ғайра аз Гурҷистон дастрас карда шуданд. Ба гуфтаи олимони соҳа, дар шароити водии Вахш дар тобистон аз сабаби ҳарорати баланди гармӣ ва намнокии кам гулҳои тобистона ба гули пучи бегардгирак табдил ёфта, мерезанд. Гулҳои тирамоҳӣ низ дар ҳарорати пасти зимистон зарар дида, мерезанд ё аз афзоиш бозмемонанд. Бинобар ин, асосан, гулҳои баҳории барвақтӣ мутаъдил инкишоф ёфта, ба меваи хушсифат табдил меёбанд ва моҳи октябр пухта мерасанд.
Ин рустаниро аз зимистон солиму безарар бароварда, тоза нигоҳ доштан гарави ҳосили баланд мебошад. Ҳангоми аз таъсири шароити номусоид рехтани барг низ рустанӣ ҳосил намедиҳад, зеро барои як муғҷаро то меваи пухтарасида табдил додан на кам аз 10 - 15 дона барги фаъоли фотосинтетикӣ лозим аст.
Барои рушди соҳа майдони парвариши рустаниҳои ситрусиро дар лимӯхонаҳои типҳои ҳандақӣ ва рӯйизаминӣ васеъ, сохти онҳоро мукаммалу замонавӣ намудан ва усулҳои нави парвариш, назири обмонии катрагиро роҳандозӣ бояд кард. Ҳоло барои аз зимистон солиму безарар баровардани рустаниҳои ситрусӣ намудҳои гуногуни лимӯхонаҳои ҳандақӣ, грунтсаройӣ, нимҳандақ, рӯйизаминӣ, майдаҳаҷми рӯйизаминии бо чорчӯбаҳои гармхонагӣ (парникӣ) пӯшида, бо қувваи барқ гармшаванда ва девордори рӯйизаминии барои истифода бе гармидиҳии сунъӣ пешбинишуда дар таҷриба омӯхта, барои парвариш намудани рустаниҳои ситрусӣ дар истеҳсолот тавсия дода шудаанд.
Нигина РАҲМОН,
“Ҷумҳурият”
Баёни ақида (0) Санаи нашр: 09.10.2020 №: 199 - 200 Мутолиа карданд: 601
