Тавре дар Паёми худ Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон изҳор доштанд: “Миллати тоҷик соҳиби оину суннатҳои бостонӣ ва фарҳанги қадима буда, дар тамаддуни ҷаҳонӣ саҳми сазовор гузоштааст. Суннату оинҳои нек ва ҷашнҳои миллии мо, мисли Наврӯз, Меҳргон, Сада дар тӯли таърих барои тарғиби ахлоқу маънавиёти созанда хизмат кардаанд”.

Боиси ифтихор ва хушнудист, ки Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ин се ҷашн (Наврӯз, Сада, Меҳргон)-ро  ҷашнҳои расмии миллӣ эълон намудаанд, ки бо як шукӯҳу манзалати ба худ хос ҷашн гирифта мешаванд.

Воқеан, Сада яке аз ҷашнҳои қадимаи мавсимии халқиятҳои ориёинажод ба шумор меравад, ки рӯзи 10-уми моҳи баҳмани солшумории шамсӣ таҷлил мегардад ва мутобиқи солшумории мелодӣ ба поёни шаби 30-юм ва оғози рӯзи 31-уми январи солшумории мелодӣ рост меояд. Метавон гуфт, ки Сада пас аз 40 шабонарӯзи омадани шаби ялдо (дарозтарин шаби аввали моҳи дай) ё худ пас аз гузаштани чиллаи калони зимистон фаро мерасад.

Сарчашмаҳои таърихӣ ва бозёфтҳои бостоншиносӣ гувоҳӣ медиҳанд, ки бузургдошти оташ ва оини Меҳрпарастӣ дар миёни халқҳои форсизабон тақрибан даҳ-дувоздаҳ ҳазор сол пеш, дар сарзамини паҳновари «Аирйанам Ваеҷаҳ» (Фарохнои Ориёно) падид омадааст. Дертар дар ҳамин замина ҷашнҳои мавсимии шаби ялдо ва Сада зимни мушоҳидаҳои бурҷҳои фалак, ҳаракати Офтоб ва дигар ҷирмҳои кайҳонӣ маълум гардидааст.

 Сада дар забони авастоӣ  маънои “баромадан ва тулӯъ кардан” - ро дошта, дар забонҳои эронии бостон ба гунаи «sadok» ва дар форсии миёна ба гунаи «sadag» будааст.  

Дар ҷашни Сада маросими афрӯхтани оташ ва паридан аз болои он ривоҷ ёфта буд. Ин расм дар миёни насрониҳо, бавижа русҳо, ҳамчун ҷашни “масленница” роиҷ мебошад. Ҳамин тавр, чилрӯзагии Хуршедро дар рӯзи даҳуми баҳман (30 - юми январ) чун Сада ҷашн мегирифтанд ва пас аз 50 рӯз, яъне 21-уми март замони ба балоғат расидани онро ба таври густурда ҷашн мегиранд, ки он рӯз Наврӯз аст.

 

Мутриба МАМАДҶОНОВА,

мудири шуъбаи таърихи МД “МФТ Қалъаи Хуҷанд”