Наврӯз ҷашни қадимаи тоҷикон аз куҳантарин ҷашнҳои мардуми ориёӣ аст. Вобаста ба таърихи пайдоиши Наврӯз дар сарчашмаҳои таърихию бадеӣ маълумотҳои зиёд зикр гаштаанду вобаста ба ин мавзӯъ рисолаҳои зиёде вуҷуд доранд. Муҳаммад ибни Алӣ ибни Ҳасан (Ҳусейн) бо тахаллуси Ҳаким Тирмизӣ (755-869) аз аввалин мутафаккироне аст, ки дар таърихи афкори фарҳангии форсу тоҷик таҳти унвони “Наврӯзнома” асаре таълиф кардааст. Дар “Луғатнома”-и Деҳхудо омадааст, ки Худованд дар рӯзи Наврӯз оламро офарид. Албатта, маълумотҳои пураҳамиятро метавон дар “Шоҳнома”-и Фирдавсӣ, “Осор-ул-боқия”-и Абурайҳони Берунӣ, “Наврӯзнома”-и  Умари Хайём, “Ал-маҳосин в-ал аздод”-и  Кисравӣ, “Зайн-ул- ахбор”-и Гардезӣ ва бисёр дигарон пайдо намуд. Шоирон ва мутафаккирони бузург Рӯдакию Фирдавсӣ, Дақиқӣ, Берунӣ, Хайём оид ба ҷашни Наврӯз бо меҳру муҳаббат сухан гуфтаанд. Умари Хайём дар “Наврӯзнома” дар мавриди бунёд гузоштани Наврӯз, аз ҷумла чунин менигорад: “...аммо сабаби ниҳодани Наврӯз он будааст, ки чун бидонистанд, ки Офтоб ду давр бувад, яке он ки ҳар сесаду шасту панҷ рӯз ва рубъе аз шабонарӯз ба аввали дақиқаи ҳамал боз ояд, ба ҳамон рӯз, ки рафта буд, бад-ин дақиқа натавон омадан, чи ҳар сол аз муддат хаме кам шавад. Ва чун Ҷамшед он рӯзро дарёфт, Наврӯз ном ниҳод ва ҷашн оин овард ва пас аз он подшоҳон ва дигар мардумон аз бад-ӯ иқтидо карданд...”    

Боиси сарфарозист, ки бо вуҷуди монеаҳои зиёд дар давраҳои гуногуни  таърихӣ, ин ҷашни бузург аз ёдҳо, хотираҳо зудуда нашуд, балки бо рангу тобиши нав  ба ҷилва  даромад.  Ҷашни Наврӯз маҳз дар аҳди Сосониён ба пояи баланд бардошта шуд. Сосониён, ки дар инкишофи фарҳанг ва ҷамъ овардани сарватҳои маънавӣ бештар мекӯшиданд, ба танзими ҷашну оинҳо, ба зинаи сиёсати давлатдориашон бардоштани онҳо корҳои бузургеро анҷом доданд.  

Боиси  фараҳмандист, ки ба шарофати Истиқлолияти давлатӣ  ин  ҷашни бостонӣ  эҳё ва ҷомаи навин ба бар кард ва  Наврӯз ҳар сол чун ҷашни муҳимтарини миллӣ бо шукӯҳи хосса таҷлил мешавад. Ба таъкиди Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, “тамоми оинҳои ибратомӯзи наврӯзӣ, ки моҳиятан сарчашмаи бузурги ахлоқиву тарбиявӣ ва бунёдкориву созандагӣ мебошанд, барои ҳар фарди огоҳу солимфикр чун манбаи умеду ормонҳои наҷибу созанда ва василаи худшиносиву ҷаҳоншиносӣ хизмат мекунанд...” 

 

Санам ДАВЛАТМАМАДОВА,    

мудири кафедраи ҷомеашиносии  ДТҶТ ба номи С.Раҳимов