Шоҳмот - бозии қадимаи мардуми ориёӣ ва машҳури имрӯзаи олам дар ҳаёти устод Мирзо Турсунзода  ривоятҳои зиёдеро ба бор овардааст. Аз хотираи бисёре аз шоиру нависандагони замони шӯравӣ маълум мегардад, ки устод ин бозии миллиамонро бисёр дӯст медоштааст ва дар ҳолати бохт малӯл низ мешудааст. Дар чунин ҳол, ба андешаи банда, самимияти устод Мирзо Турсунзода, ки дар ҳаёти ҳаррӯзаи хеш ба ҷомеа, ба миллат, ба шогирдон, ба шеъри тоҷик дошт, пеши назар меояд. Ба пиндори фақир, чунин самимияти устод нисбат ба бозии шоҳмот низ хос ҳаст. Устод бо ҳарифони зиёде, ки бархе аз онҳо ходимони намоёни давлатӣ, фарҳангӣ ва касбу корҳои гуногун буданд, бозӣ карда, шаҳди ғалабаро чашидааст ва табиист, ки бархе аз вохӯриҳоро бохтааст. 

 

Устод на танҳо бо қаҳрамони ҷаҳон Тигран Петросян, балки бо дигар нобиғагони бозии шоҳмот низ неру санҷидааст. Аз китоби хотираҳои нависанда Михаил Левин маълум мегардад, ки устод Турсунзода бозии шоҳмотро дӯст медоштааст ва боре дар сафар дар шаҳри Москва дар меҳмонхонае, ки ҷой гирифта буд, омада мебинад, ки ҳамсояи ӯ зӯр зада дари ҳуҷраи худро кушоданист, лекин натавониста истодааст. Устод ба ин ҳамсояи ношиносаш рӯ оварда мегӯяд, ки сирри ин қулфҳои англисиро ӯ медонад ва дари ҳуҷраи хобашро  кушода медиҳад. Баъдан устод, чун меҳмоннавоз буд, ҳамсояи навашро ба меҳмонӣ даъват мекунад. Устод барои меҳмон дастархон кушода, коняки тоҷикӣ мерезад ва дар омади гап мепурсад, ки оё ӯ шоҳмот бозида метавонад? Баъди шунидани ҷавоби тасдиқкунанда устод хурсанд шуда муҳраҳоро барои бозӣ омода месозад. Ба нею нестони меҳмон нигоҳ накарда иброз медорад, ки барои дилгармӣ 1 - 2 даст бозӣ мекунанд.

"Ҳеҷ гапе нест, натарсед ман он қадар шоҳмотбози зӯр нестам", - мегӯяд устод Турсунзода. Баъди чанд гашт устод пай мебарад, ки ӯро бохт интизор. Аз ин рӯ, қувваозмоии дуюмро оғоз мекунад. Вале дар ҳамаи бозиҳо шикаст мехӯрад. Меҳмон аз ҷояш хеста мегӯяд: «Мирзо Турсунович, зиқ нашавед, Шумо ба Михаил Тал бозиро бохтед!».

Аз ин суханҳои меҳмон устод ба ханда омада, дасти чемпионро мефишорад. Он вақт Михаил Тал шоҳмотбози овозадор ва чемпиони ҷаҳон буд. Баъдан, устод вақти бозиҳои шоҳмот ин вохӯрии ғайриодии худро бо Тал ба ёд оварда, иброз медоштааст, ки ӯ бо чемпиони ҷаҳон Михаил Тал бозӣ кардааст. Чунин вохӯриҳои аҷиб дар силсиласафарҳои устоди гаронмоя Мирзо Турсунзода зиёданд.

 

Варқаи ЗАЙНИДДИН, шаҳри Бохтар