Чанде пеш озими шаҳраки Навгарзан – як гӯшаи биҳиштосои диёр шудем. Он дар масофаи 200 километр дур аз  шаҳри Хуҷанд дар ҳудуди ноҳияи Ашт қарор дошта, 280 гектар масоҳат дорад. Аз қадим ин мавзеи зебову дилрабо дар ҳамаи фасли сол, хосатан баҳорон, бо манзараҳои рангорангу афсонавӣ, ҷангалзори дорои даҳҳо намуди дарахтони арчаву бед, сафедор, дӯлона, боғоти зардолу, себу олуча, талу теппаҳои сарсабз ҳар бинандаро мафтуни худ карда, ҳарфҳои Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон: “Тоҷикистон воқеан ҳам биҳишти рӯйи замин аст”-ро  ба ёд меорад.

Тақрибан шаст сол қабл дар ин мавзеи хушобу ҳаво, мутахассисони шуравӣ бо корҳои иктишофии геологӣ ба дарёфти кони бузурги санги қиматбаҳои флюорит бо захираи бузург  муваффақ мешаванд. Бо дарназардошти аҳамияти иқтисодии ин маъдан, таври фавран сохтмони он бо инфрасохтори зарурӣ барои 50 ҳазор аҳолӣ шуруъ гардид.  

Дар муддати кӯтоҳ шаҳраки замонавӣ бо манзили зисту нуқтаҳои савдо ва хизматрасонӣ, мактабу кӯдакистонҳо, боғу қасри фарҳанг бунёд гашт. Кони нав дар тавозуни шаҳри Бӯстон (собиқ Чкалов) буду таъминоти моддии он мустақиман аз шаҳри Москва сурат мегирифт. Навгарзан охири соли 1984 ба тобеияти шаҳри Гулистон гузашт. 

Мутаассифона, нимаи дуюми солҳои 80-ум истихроҷи маъдан дар кони мазкур коҳиш ёфт. Дар манотиқи дигари Иттиҳоди Шуравӣ конҳои истихроҷашон арзон дарёфт шуда, Навгарзан аз таваҷҷуҳ дур монд ва ниҳоят кор дар кони флюорит қатъ шуда,  мутахассисон  ба кони Қазоқистон кӯч бастанд. Пас, аз  бозистии фаъолияти кону коркарди маҳсулот табиист, ки мардуми шаҳрак ба мушкилиҳои иҷтимоӣ рӯ ба рӯ шуданд ва дар ниҳояти кор бе сарчашмаи зиндагӣ монданд. Инак, беш аз 30 сол мешавад, ки Навгарзан ба як харобазори ҳақиқӣ табдил ёфтааст. Мутобиқи маълумоти оморӣ, айни замон аҳолии он зиёда аз 500 нафарро ташкил медиҳад.  Иншооти фаъол имрӯз дар шаҳрак фақат мактабу  бинои ҷамоат аст. Фасли зимистон шаҳракро қариб аксари бошандагонаш тарк гуфта, ба деҳоти Пунук мераванд ва баъди омадани фасли баҳору тобистон ин ҷо зиндагӣ маҷрои худро меёбад. Дар Навгарзан  танҳо мардуми деҳоти Пунуки ноҳияи Ашт ба сар мебарад. Сарчашмаи пешбурди зиндагӣ дар ин ҷо танҳо боғдорию чорводорист. Сокинонаш барои гирифтани як маълумотномаи одӣ роҳи дурударозро тай карда,  ба шаҳри Гулистон меоянд. Шаҳраки саноатӣ аз бепарвоии  масъулон ҳоли табоҳ дорад. Аз иншооти як замон аз лиҳози тарҳи меъморӣ ҷолибтарин: қасри фарҳангу нуқтаҳои савдо, боғи фароғатӣ  ба истиснои мактаби миёна танҳо нишони харобиҳо боқӣ монда, бинои маъмурии ҷамоати шаҳрак дар ҳолати садамавӣ қарор дорад. Агар бо назардошти аҳамияти иқтисодии Навгарзан ҷиҳати дурнамои он барномае дар сатҳи вилоят тарҳрезӣ мегашт, шояд шаҳрак ба чунин ҳолат намеафтод.

Оё имрӯзҳо имкони эҳёи корҳои истихроҷӣ аз канданиҳои фоиданок ин ҷо имконпазир нест? 

- Мо умед дорем, ки бо рушди иқтисодии шаҳри Гулистон  Навгарзан низ бо назардошти манзараҳои дилфиребу обҳои мусаффо,  меваҳои шаккаринаш ва захираҳои бузурги маъдан оянда обод хоҳад шуду ба як минтақаи сайёҳию саноатӣ  табдил меёбад, - иброз медорад Ӯткурбой Раҳимов, раиси ҷамоати шаҳрак. 

Анвар Атаев, собиқадори меҳнати соҳаи геологӣ, бар он андеша аст, ки эҳёи корҳои истихроҷиву коркард дар конҳои  маъдандори Навгарзан имконнопазир аст.

Пас, кай ҷойи харобазорро ободиҳо мегиранд? 

 

Ҷовиди АШТӢ, 

“Ҷумҳурият”