Аз рӯи маълумотҳои таърихӣ, ин анъана аз замони давлатдории сулолаи Сосониён ибтидо мегирад. Бино ба сарчашмаҳои таърихӣ, Ҳурмузд – писари Шопури Сосонӣ онро дар сатҳи баланд таҷлил менамуд ва он минбаъд ривоҷ ёфт. 

 

Меҳргон аз қадимтарин, пурмазмунтарин идҳои мардуми ориёӣ ба ҳисоб меравад. Ин ойини неки мардуми эронинажод ба аҳли санъат, ҳунар ва мусиқӣ низ таъсир расонд: дорбозон, ширинкорон, базлагӯён, ҳозирҷавобон, аскиячиҳо, паҳлавонони халқӣ маҳорату салиқаи худро нишон медоданд ва шоистаи таҳсину офарин мегардиданд.

Аҷдодони мо дар таърихи беш аз ҳазорсолаи хеш иди Меҳргонро зиёд васф намудаанд. Бино, ба сарчашмаҳои таърихӣ, дар бахши мусиқӣ ва санъат оҳанги «Меҳргон» вуҷуд дорад. Он бо  унвони оҳанги  «Меҳргонӣ» ё худ «Меҳргони бузург» сабт шудааст. Бар замми ин, дар замони зиндагии Борбади Марвазӣ танинандоз будани оҳанги дилпазири «Меҳргони бузург» дар таърихномаҳо оварда шудааст. Бесабаб нест, ки устоди шоирон Абуабдуллоҳи Рӯдакии бузургвор табиати зебо ва расми неки гузаштагон – Наврӯзу Сада ва Меҳргони қадимиро тараннум намуда, сифати Меҳргонро хуб сурудааст:

Малико, ҷашни Меҳргон омад,

Ҷашни Шоҳону Хусравон омад.

 

Вожаи “меҳргон” аз решаи “меҳр” иборат буда, маълум мешавад, ки Меҳргон ҷашни меҳру муҳаббати инсонҳо ва ғалабаи некӣ бар бадиҳо аст. 

Мувофиқи солшумории ниёгонамон, агар 21 март иди Наврӯз ҳамчун оғози сол ҷашн гирифта шаваду деҳқонон донаи умед коранд, ҳосили онро дар фасли тирамоҳ, яъне 22 сентябр, ки оғози моҳи Меҳр аст, ҷамъ меоваранд. Аз ин рӯ, ҷашни Меҳргонро ҷашни ҳосил низ меноманд. Ҳосил бошад, дастранҷи Бобои Деҳқон ва Бобои Боғбон мебошад, ба ин хотир, Меҳргон иди махсуси ин ду марди меҳнаткашу кишоварз низ мебошад.

Чи тавре, ки Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таъкид доштанд: «Меҳргон яке аз куҳантарин ҷашнҳои мардуми ориёинажод буда, гузаштагонамон онро ҳамчун ситоишу ниёиши Меҳр ё Митр ва рамзи аҳду паймон ва дӯстиву муҳаббати ойини меҳрпарастӣ таъбир кардаанд. Меҳргон иди ҷамъоварии ҳосили рӯёндаи деҳқон, иди фаровонӣ, шодию нишот, дӯстию рафоқат, ваҳдату ягонагӣ ва меҳру садоқат аст». 

Сухани дигари хушоянд он аст, ки Меҳргони Аҷам дар мулки тоҷикон ба саховату эҳсонкорӣ, некандешии муосирони ҳимматпешаи диёрамон илқо менамояд. Мо худ шоҳиди он гардидем, ки соҳибкорони олиҳиммати кишвар, онҳое, ки шарафи инсонӣ ва дасти хайру саховатро аз ҳар чи баландтар меҳисобанд, ба ниёзмандон, қабл аз ҳама ба кӯдакони бесаробону пиронсолон, мадад менамоянд. 

Идҳои суннатию таърихии аҷдодамон маҳз дар замони Истиқлоли давлатӣ аз нав эҳё гардида, ҳар сол бо фаро расидани тирамоҳи зарин яке аз ин идҳои бузург – ҷашни Меҳргон бо шукӯҳу тантанаи хоса таҷлил мегардад. Ба қадри ин ҳама хушиҳо расидан камоли ватандӯстист. 

Ҳоло дар айёми фарорасии иди Меҳргон Офтоб ба бурҷи Мизон расида, замин – модар меҳрашро тавассути ҳосили зироат, меваҳои шаҳдбор ба ҳамагон ҳадя мекунад. Бошад, ки ҷашни Меҳргон ба мардуми тоҷик файзу баракат ва фаровонӣ ато намояд.

 

Шарифҷон ХОҶАЕВ,

директори Институти хокшиносӣ 

ва агрохимияи АИКТ, 

Тоҳирхоҷаи ХОҶАЗОД, рӯзноманигор