илм
Александр Якубовский аз бунёдгузорони Академияи илмҳои ҷумҳурӣ аст
Сарзамини тоҷикон – Хуросони Бузург дорои иқлими мӯътадил ва имкониятҳои хуби зист барои инсон аст. Аҷдодони мо дар ин макон аз асри қадими санг инҷониб зиндагӣ доранду аз худ мероси бузурги моддиву маънавиро боқӣ гузоштаанд. Харобаҳои садҳо шаҳру кӯшк шоҳиди безаволи он аст.
Омӯзиши ёдгориҳои бостонии Осиёи Миёнаро дар нимаи дуюми асри XIX русҳо оғоз намуданд, вале таҳқиқоти васеъ пас аз инқилоб сар шуд. Муддате бо сабабҳои мухталиф дар қаламрави Тоҷикистон то анҷоми ҷанги дуюми ҷаҳон дар ин ҷода корҳои пажӯҳишӣ бурда намешуд.
Соли 1945 Раёсати Академияи илмҳои Шӯравӣ гӯрӯҳи бостоншиносии Тоҷикистонро бобати омӯзиши ёдгориҳои даврони гузашта таъсис дод ва Александр Юревич Якубовский сарвари он таъйин шуд.
Ховаршинос, академики АИ Тоҷикистон, узви вобастаи АИ Шӯравӣ, профессор А. Якубовский соли 1886 дар шаҳри Самарқанд, дар оилаи хизматчии маъмурияти русҳо ба дунё омадааст. ӯ дар байни тоҷикон ба воя расид ва маълумоти ибтидоӣ гирифт. Соли 1913 ба бахши таъриху забони Донишгоҳи Петербург дохил шуда, баъди хатми он таҳсилашро дар бахши шарқшиносӣ идома дод.
Соли 1925 дар Пажӯҳишгоҳи таърихи тамаддуни моддӣ (баъдан бостоншиносӣ) ба фаъолият шурӯъ намуда, ҳамзамон шурӯъ аз соли 1928 дар Эрмитаж низ корҳои илмиву таҳқиқиро идома дод. Роҳбари илмии ӯ шарқшиноси бузург В. Бартолд буд.
А. Якубовский забонҳои тоҷикӣ – форсӣ ва арабиро хуб медонист ва омӯзиши сарчашмаҳои хаттӣ барояш осон буд. ӯ ба таъриху тамаддуни асримиёнаи Хуросони Бузург, Эрон, Хилофати Араб ва Қафқозу Ҷануби Русия таваҷҷӯҳи калон дошт. Корҳои илмиаш ба воқеаҳои таърихи ин минтақаҳо, аз ҷумла шаҳри Самарқанд ва ғайра бахшида шудаанд.
Ҳамчунин дар ин солҳо оид ба этимологияи вожаҳои Самарқанду Бухоро таҳқиқоти бостонӣ бурда, роҷеъ ба ҳаёту фаъолияти фарзанди бузурги халқи тоҷик – Абӯалӣ ибни Сино ва саркардаҳои шӯришҳои калон – Муқаннаъ ва Маҳмуди Торобӣ мақолаҳои ҷолиб навишт.
А. Якубовский яке аз саромадони илми Тоҷикистон аст. Соли 1934 дар назди Шӯрои Комиссарони халқии Тоҷикистон шӯро оид ба илм созмон ёфт. Ба он А. Раҳимбоев (раис), Е. Павловский, А. Якубовский, А.Семёнов, М. Андреев ва дигар олимон шомил буданд. Ин шӯро дар рушди илм, омӯзиши сарватҳои табиӣ, таърих, нерӯҳои истеҳсолкунандаи кишвар нақши муҳим бозид.
Бо сарвари гурӯҳи бостоншиносии Тоҷикистон таъйин шудан, дар фаъолияти илмии Якубовский давраи нав сар шуд. ӯ олимони ҷавону боистеъдод – М. Дяконов, А. Белениский, О. Смирнова, Б. Ставиский, В. Воронина ва дигаронро ба кори гурӯҳ ҷалб намуда, соли 1946 ба омӯзиши ёдгориҳои бостонии кишвар пардохт.
Ба сифати ёдгории асосӣ, барои бурдани ҳафриёти бисёрсолаи бостонӣ, харобаҳои Панҷаканди қадим интихоб шуд. Дастовардҳои илмии солҳои аввал нишон доданд, ки Якубовский дар ин масъала иштибоҳ накардааст. Ва инак, зиёда аз 65 сол аст, ки дар ин шаҳр ҳафриёт идома дорад. Он аз хазинаҳои бузурги таъриху тамаддуни аҳди қадими халқи тоҷик эътироф шудааст. Дар ин муддат бостоншиносон оид ба ҷанбаъҳои гуногуни таърихи Панҷаканд силсилаи бузурги корҳои илмиро сомон бахшиданд ва нахустин мақолаву асарҳои илмӣ оид ба таърихи ин шаҳр ба қалами Якубовский тааллуқ доранд.
А. Якубовский ҳамчунин аз бунёдгузорони Академияи илмҳои Тоҷикистон аст. Бо қарори Шӯрои Вазирони Шӯравӣ аз 9 октябри соли 1950 ӯ узви комиссияи ташкилӣ буд. Бо бунёди АИ Тоҷикистон А. Якубовский академики он интихоб шуд.
Ин донишманди нуктасанҷ дар ташкили пойдевори илми Тоҷикистону омӯзиши таъриху тамаддуни куҳани халқи мо ҳиссаи босазо дорад ва мактаби бостоншиносии тоҷикро асос гузошта, шогирдони зиёдеро тарбия намудааст.
ӯ соли 1953 дар шаҳри Ленинград аз ҷаҳон чашм пӯшид.
Усмони ЭШОНЗОД,
«Ҷумҳурият»
Баёни ақида (0) Санаи нашр: №: Мутолиа карданд: 4787
