Хоҷа Ҳофизи Шерозӣ сабаби бар дор кардани ӯро аз он медонад, ки «ҷурмаш он буд, ки асрор ҳувайдо мекард», яъне, ошкор месохт. Ин дар суратест, ки сӯфӣ, марди ба Ҳақ расида бояд асрорро ниҳон бидорад. Дар бораи ин шахсу шахсияти таърихӣ бисёр навиштаанду гуфтаанд. Шеъру байтҳои зиёде низ иншо кардаанд. 

Муҳаммад ибни Ҷарири Табарӣ дар китобаш бо номи «Таъриху-р-русули ва-л-мулук» дар борааш маълумоти фаровон ҷамъ овардааст.

Чаро Ҳаллоҷ? Яъне, ин номро чӣ гуна гирифт? Муаллиф дар ин маврид қавли дигаронро бозгӯ мекунад. Аз ин рӯст, ки мақсудро чунин ифода мекунад: «Гӯянд: Ҳаллоҷ аз он рӯ Ҳаллоҷ ном гирифт, ки рози дилҳоро бидониста буд ва ҷони каломро бурун мекашид, чунон ки ҳаллоҷ ба ҳаллоҷӣ холиси пунбаро мекашид».

«Рози дилҳоро бидониста буд», яъне ӯ илми ҳол дошт. Тавре Мавлоно Ҷалолиддини Балхӣ дар «Маснавии маънавӣ» мегӯяд:

 

Табарӣ дар мавриди маънои номи ӯ меафзояд: «Ба қавле чунон буд, ки дар Восит бар дукони ҳаллоҷе менишаста буд, ҳаллоҷ ба ҳоҷате рафт ва чун бозомад, пунбаро, ки бисёр буд, ҳаллоҷӣ шуда дид ва ӯро Ҳаллоҷ номид». Яъне, ин қавлест, ки ҳамзамон каромоти Ҳаллоҷро бозгӯ менамояд.

Дар ин китоб чанд ривоятро меорад, ки ҷолибанду аз каромоташ гувоҳӣ медиҳанд, аммо масъулияти ҳақиқати онҳоро ба зиммаи худ намегирад. 

Дар мавриди Ҳаллоҷ дар он рӯзгор назарҳо гуногун буданд. Баъзе аз сӯфиён ӯро мепазируфтанд ва мегуфтанд, ки исми аъзами Худойро медонист. Баъзеи дигар на танҳо ӯро намепазируфтанд, балки изҳор медоштанд, ки фиребкоре беш нест. Аз ҷумлаи эътирофкунандагон Шиблӣ аст. Аз пурсиши ӯ пас аз буридани дасташ ин посухро меёбад: «Эй Шиблӣ, ба Худо, розе аз ӯро бармало (ошкор) накардам».

Ба пурсиши «Тасаввуф чист?» Ҳаллоҷ чунин посух додааст: - «Он чи ман дар онам. Ба Худо, ҳеҷ вақт неъматро аз балият фарқ накардам». Шиблӣ пас аз дарёфти ин посухҳо ба пурсишҳояш гуфтааст: -«Эй гурӯҳи мардум, посухи аввал барои шумост ва посухи дувум барои ман».

Ҳаллоҷ  шеър мегуфт ва овардаанд, ки ин шеърро вақте дасту пояш бурида шуд, гуфтааст:

 

Бар дори Ҳаллоҷ, гӯиё, яке аз сӯфиён навишта буд:

Муҳаммад ибни Ҷарири Табарӣ дар китобаш чунин таълифе дорад: «Мусанниф гӯяд: Аъмолу гуфторҳо ва ашъори Ҳаллоҷ бисёр аст ва ман ахбори ӯро дар китобе овардаам, ки онро «ал-Қотеу ли маҷоли-л-лаҷҷоҷи-л-қотеъ би муҳоли-л-Ҳаллоҷ» ном додаам. Ҳар ки ахбори вайро бихоҳад, дар он бинигарад. Ин мард калимоти сӯфиёна мегуфт ва суханони накӯ, сипас, онро ба чизҳои нораво меомехт. Ашъораш низ чунин буд...

Вақте хабари вай шуюъ ёфт, ӯро гирифтанду бидоштанд ва бо вай мунозара карданд ва ҷамъеро гумроҳ кард, ки гурӯҳе аз мардуми нодон гуфтанд: «Ӯ Худост ва мурдаро зинда мекунад».

Муаллифи  китоби  мазкур,  яъне  Муҳаммад  ибни  Ҷарири Табарӣ,  ҳамчунин,  меафзояд:  «Абубакри  Сулӣ  гӯяд:  «Нахустин касе, ки ба кори Ҳаллоҷ пардохт, Абулҳусайн Алӣ ибни Аҳмади Росибӣ буд, ки вайро бо ғуломе аз они вай вориди Бағдод кард бар ду шутур ва онҳоро ангуштнамо кард ва ин дар рабеъ-ул-ахири соли сесаду якум (ноябри соли 913) буд. Ҳамроҳи онҳо номае навишт, ки ба назди вай шоҳиди иқомат шуда, ки Ҳаллоҷ даъвои худоӣ дорад ва қоил ба ҳулул аст».