Мардуми шарифи Тоҷикистон 6 ноябри соли 1994, бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ Конститутсияро қабул намуданд.

Он, воқеан, санади таърихиву муқаддаси ҳар давлату миллат мебошад. Нақши таърихии Конститутсия, пеш аз ҳама, дар он аст, ки аз солҳои аввали истиқлолият халқи Тоҷикистон ҳамчун баёнгари соҳибихтиёрӣ ва сарчашмаи ягонаи ҳокимияти давлатӣ сарнавишти худро маҳз тибқи муқаррароти ҳамин ҳуҷҷати муҳим муайян намуда, самтҳои тараққиёти ҳамаи соҳаҳои зиндагиашро мушаххас гардонд. Ин санади тақдирсоз Истиқлоли давлатии мамлакатро аз лиҳози ҳуқуқӣ, расмӣ ва чун шиносномаи миллату давлати Тоҷикистон онро бо номи давлати соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ ва ягона расман ба ҷаҳониён муаррифӣ кард.

Конститутсия баробарии ҳамаро дар назди қонун эълон намуда, кафолати ҳуқуқу озодиҳоро ба ҳар кас қатъи назар аз миллат, нажод, ҷинс, забон, эътиқоди динӣ, мавқеи сиёсӣ, вазъи иҷтимоӣ, таҳсил ва моликият бар дӯши давлат вогузор намудааст ва ин дар маҷмуъ, барои бунёди ҷомеаи воқеан демократӣ, ки дар он халқ баёнгари соҳибихтиёрӣ ва сарчашмаи ягонаи ҳокимияти давлатӣ мебошад, шароити мусоид фароҳам меорад.

Дар ин росто, аввалин маротиба дар таърихи сиёсии мамлакат дар сатҳи конститутсионӣ ҳокимияти судӣ ҳамчун рукни алоҳидаи ҳокимияти давлатӣ эътироф карда шуд. Ин меъёри демократӣ дар моддаи нуҳуми Конститутсия ба таври зайл муқаррар карда шудааст: «Ҳокимияти давлатӣ дар асоси таҷзияи он ба ҳокимияти қонунгузор, иҷроия ва судӣ амалӣ мегардад».

Маҳз қабули Конститутсия ба ислоҳоти судӣ дар мамлакат замина гузошта, ҳокимияти судӣ рукни мустақили ҳокимияти давлатӣ эътироф гардид ва дар ин замина бори нахуст дар Ҷумҳурии Тоҷикистон  Суди конститутсионӣ,   судҳои иқтисодӣ ва ҳарбӣ  таъсис дода шуданд.

Боби ҳаштуми Конс-титутсия ба танзими ҳокимияти судӣ ҳамчун рукни алоҳида ва мустақили ҳокимияти давлатӣ бахшида шуда, принсипҳои асосии фаъолияти он, низоми сохтори судӣ, вазифа, мақсадҳои амалӣ намудани адолати судӣ ва ваколатҳои судяҳоро муқаррар намудааст.

Дар шароити кунунӣ мустақилияти ҳокимияти судӣ дар ҷомеа торафт таҳким ёфта, суд вазифаи муҳими давлатро дар самти риоя ва ҳифзи арзишҳои олӣ – инсон ва ҳуқуқу озодиҳои он, манфиатҳои давлат, ташкилоту муассисаҳоро таъмин менамояд.

Бо мақсади тақвияти   ҳокимияти  судӣ, содагардонии   ҷараёни мурофиаи судӣ, баланд бардоштани нақши  суд дар ҳифзи  ҳуқуқу озодиҳои   инсон ва шаҳрванд, ҳимояи манфиати давлат, ташкилотҳо, таъмини  қонунияту  адолат  ва дар заминаи он такмили сохтор ва фаъолияти мақомоти судии мамлакат бо фармонҳои Президент   дар Ҷумҳурии Тоҷикистон  чор барномаи ислоҳоти  судӣ-ҳуқуқӣ қабул ва татбиқ гардиданд.

Пешрафти ҳаёти ҷомеа ва дигаргуниҳои куллӣ дар соҳаи иқтисодӣ, иҷтимоӣ, сиёсӣ ва фарҳангии мамлакат тақозо намуд, ки муқаррароту меъёрҳои конститутсионӣ такмил дода шуда, ба талаботи давру замон мувофиқ гардонда шаванд. Аз ин рӯ, ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ба тариқи раъйпурсӣ се маротиба - 26 сентябри соли 1999, 22 июни соли 2003 ва 22 майи соли 2016 тағйиру иловаҳо ворид гаштанд.

Тағйиру иловаҳои ба Конститутсия воридшуда ба рушди минбаъдаи равандҳои демократикунонии ҳаёти ҷомеа, ҳуқуқу озодиҳои инсон ва кафолати риояву ҳифзи онҳо мусоидат кард. Аввалин маротиба дар мамлакат парлумони касбии иборат аз ду Маҷлис — Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагон таъсис ёфт, ҳамчунин, фаъолияти ҳокимияти қонунгузор, иҷроия ва судӣ мувофиқи таҷрибаи маъмули ҷаҳонӣ ба роҳ монда шуд.

Бинобар ин, моро мебояд, ки ба Конститутсияи кишварамон ҳамчун муқаддасоти миллӣ арҷгузорӣ ва меъёрҳои онро, ки барои  рушду  суботи  кишвар  равона  шудаанд, риоя  намоем.

 

Шоҳин ВАЛИЗОДА,

ёрдамчии судяи Суди конститутсионии 

Ҷумҳурии Тоҷикистон