Аз рӯи ҳисоботи оморӣ, ба ҳолати 1 августи имсол дар ҷумҳурӣ  саршумори паранда ба  10404018 сар расид, ки ин  нисбат ба ҳамин давраи  соли гузашта беш аз 340 ҳазор кам аст. Аз ин дар хоҷагиҳои деҳқонию ҷамъиятӣ (7341698 сар) 385609 сар кам мебошад. Дар хоҷагиҳои аҳолӣ  ба 3447929 сар расид, ки назар  ба ҳамин давраи соли гузашта 45035 сар  яъне, 101 дарсад зиёд мебошад. Сабабҳои чунин коҳиш ёфтани саршумори парандаи гӯштию тухм гуногун арзёбӣ мешаванд, ки мо ин ҷо 5 омили асосиро ба таври мушаххас манзури хонандагон менамоем.

 

1. Яке аз сабабҳои дар нимаи аввали соли ҷорӣ кам гаштани  саршумори паранда дар ҷумҳурӣ тағйири асъори хориҷӣ – доллари ИМА буд. Нархи гӯшти воридотӣ аз хориҷи кишвар нисбат ба гӯшти истеҳсоли дохилӣ   паст шуд ва боис ба зиён дидани корхонаҳои паранда гардид. Хоҷагиҳо ва соҳибкорони соҳа маблағи хароҷотро ба хазинаи хоҷагӣ баргардонда натавонистанд.

2. Пайдоиш ва таъсири касалиҳои гуногуни паранда - бронхид, зукоми паранда, хунукгирии рӯдаю меъда, касалии марека, коксидиоз, бемории нюкасл, колибактериоз, бронхопневмония, пуллороз сабаби дигари камшавии саршумори паранда мебошанд.

3. Коркарду таъмини хӯроки омехтаи паранда барои парандапарварон дар дохили кишвар басанда нест. То ҳол қисми бештари хӯроки парандаро аз хориҷи кишвар меоранд. Агар раванди интиқоли  он барои корхонаҳои ҷумҳурӣ каме халал ёбад, ба кори парандапарварон таъсири бештар мерасад. Ин ҳолат боиси кам гаштани саршумори паранда мегардад. Нокифоягии коркарду таъмини хӯроки омехтаи паранда ва тавлиди чӯҷаҳо бо роҳи инкубаторӣ  фаъолияти коргоҳу корхонаҳои соҳаро дар кишвар, хусусан дар ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ, вилояти Хатлон, Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, мушкил намудааст.

4.  Қисми зиёди чӯҷаҳо аз Ҷумҳурии Ӯзбекистон ва вилояти Суғд ба шаҳру ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ ва вилояти Хатлон интиқол меёбад. Ин муҷиби хароҷот ва ҳам қисман талафи чӯҷаҳо мегардад.

5. Бисёр хоҷагиҳои парандапарварӣ мутахассисонро аз кишварҳои дар ин соҳа пешрафта  киро карда меоранд, ки онҳо тамоми нозукиҳои амалии парандапарвариро ба соҳибони корхонаҳо нафаҳмонда, муҳлати шартномаи меҳнатиашон  тамом мешавад. Дар ин сурат таҷрибаю малакаи парандапарварӣ аз ҷониби фермерони ватанӣ хуб омӯхта намешавад ва ҷӯҷаҳои зиёди харидаашон дуруст парвариш наёфта аз байн мераванд. Дар умум, корашон нотамом мемонад.

Бо сабаби мушкилиҳои дар боло зикр гардида, баъзе корхонаҳои парандапарварии самти тухм фаъолияташонро муваққатан баста, як қисм мурғони тухмдеҳи аз зоиш бозмондаро ба аҳолӣ фурӯхта, қисми дигарро барои истеҳсоли гӯшт забҳ намуданд. Вазъи бавуҷудомада сабаби боз ҳам кам шудани теъдоди корхонаҳо ва саршумори парандагон гардид.

Барои расидан ба амнияти озуқаворӣ, аз ҷумла дар самти истеҳсоли гӯшт  дар соҳаи кишоварзӣ, илм ва истеҳсолотро бояд тавъам  пеш бурд. Дар ҷумҳурӣ мутахассисону олимони беҳтарин дар соҳаи парандапарварӣ фаълият доранд. Соҳаи парандапарварӣ, хусусан мурғи гӯштӣ, соҳаи нав ба шумор меравад. Хуб мешуд, ки масъулони соҳаи чорводории кишвар дар шаҳру ноҳияҳои ҷумҳурӣ курсҳои кӯтоҳмуддати омӯзишии соҳаи парандапарварӣ, тухм ва технологияи коркарду нигоҳ доштани гӯшти онро ҳар чи зудтар ба роҳ монанд. Ба ин васила, парандапарварон бо олимону мутахассисон дар ҳамкории зичи доимӣ қарор мегиранд. Ҳамчунин, зарур аст, ки корҳои фаҳмондадиҳӣ  дар самти парандапарварӣ дар фаъолияти корхонаҳои соҳа  пурзӯр гарданд.

Ҷиҳати дастгирӣ ва зиёд намудани фермаҳои парандаи тухму гӯшт  ва муҳайё намудани ҷойҳои бисёри кор,  ҷудо намудани қарзҳои имтиёзноки фоизашон кам ва дарозмуддат яке аз тадбирҳои таконбахши рушди соҳа маҳсуб меёбад. Аз ҷумла, бо ин қарзҳо парандапарварон метавонанд таҷҳизоти зарурӣ харида, маҳсулотро барои муддати дароз нигоҳ доранд. Дар баъзе корхонаҳои соҳа сардхонаҳо барои нигоҳдории гӯшти паранда вуҷуд надоранд, ки ин мушкил дар фасли тобистон муҷиби талафи маҳсулот ва  камшавии саршумори паранда хоҳад шуд.

Бовар аст, ки масъулони соҳа дар пайи иҷрои тадбирҳо бо хоҷагиҳои парандапарварӣ  барои зиёд кардани саршумор ва таъмини амнияти ғизоии мардум ба натиҷаҳои бештару назаррас комёб мегарданд.

 

Р. ШАРИФЗОДА, 

коршиноси масоили кишоварзӣ