Бар асоси моддаи 2 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон (6 ноябри соли 1994), «Забони давлатии Тоҷикистон забони тоҷикӣ аст. Забони русӣ ҳамчун забони муоширати байни миллатҳо амал мекунад. Ҳамаи миллатҳо ва халқиятҳое, ки дар ҳудуди ҷумҳурӣ зиндагӣ мекунанд, ҳуқуқ доранд аз забони модариашон озодона истифода кунанд». Бешак, дар сатҳи Конститутсия мустаҳкам шудани мақоми забони тоҷикӣ ҳамчун забони давлатӣ ба тамоми рункҳои давлатдорӣ такони ҷиддӣ бахшид. 

Дар ин раванд бо мақсади такмил додани қонунгузории забони тоҷикӣ, 5 октябри соли 2009 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» ба тасвиб расид ва ин сана расман Рӯзи забони давлатӣ эълон шуда, ба феҳристи ҷашнҳои давлатӣ ворид гашт. 

Қонуни мазкур вазъи ҳуқуқӣ ва доираи истифодаи забонро муайян карда, дурнамои рушди онро дар замони Истиқлоли давлатӣ ба танзим медарорад. Яъне тавассути ин Қонун забони тоҷикӣ ҳамчун забони сиёсату қонунгузорӣ ва коргузориву муошират эътироф гардид.

Мувофиқи моддаи 6 Қонун, санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба забони давлатӣ таҳия ва қабул мешаванд. Дар ҳолатҳои пешбининамудаи қонунгузорӣ санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ба забонҳои дигар тарҷума мегарданд. 

Тибқи моддаи 5 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон», коргузории мақомоти ҳокимияти қонунгузор, иҷроия ва судӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба забони давлатӣ сурат мегирад. 

Бояд гуфт, ки дар судҳои кишвар баргузории мурофиаҳои судӣ бо забони давлатӣ ё забони аксарияти аҳолии маҳал пешбинӣ мешавад. Чунки забони мурофиаи судӣ дар ба амалбарории адолати судӣ, вазифа ва принсипҳои мурофиаи судӣ, ҳуқуқи тарафҳо ба ҳимояи судӣ, инчунин, ҳуқуқ ва уҳдадориҳои дигар шахсони дар мурофиаи судӣ иштироккунанда аҳамияти махсус дорад. Риоя нашудани принсипи забони мурофиаи судӣ тибқи тамоми қонунҳои мурофиавӣ яке аз асосҳо барои бекор кардани санади судӣ гашта, ба коста шудани адолати судӣ оварда мерасонад.

Барои риояи ин меъёри конститутсионӣ, қонунгузории мурофиавӣ дар амалинамоии принсипи забони мурофиаи судӣ, инчунин, ҳуқуқҳои дигар иштироккунандагони парвандаро, ки забони давлатиро намедонанд ҳифз намуда, ба онҳо ҳуқуқи истифода аз тарҷумон ва бо забони модариашон баромад намуданро, кафолат додааст. Дар баробари ин, Қонун муқаррар намудааст, ки дар мурофиаи судӣ шахсони иштироккунандаи парванда уҳдадоранд, далелҳои хаттиро бояд бо тарҷума ва тасдиқи шаҳодати дурустии он, пешниҳод намоянд.

Мутаассифона, ҳолатҳое ҷой доранд, ки забони санадҳои судӣ мушкилфаҳманд ва қоидаҳои имлои забони тоҷикӣ дар онҳо риоя намегарданд. Барои рафъи мушкилоти ҷойдошта ва иҷрои ҳатмии талаботи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон», риояи меъёрҳои он ва рушди бемайлони забони тоҷикӣ, мо – кормандони мақомоти судӣ тамоми кӯшишамонро ба харҷ хоҳем дод. Забони тоҷикӣ дар мақоми расмиву давлатии худ на фақат дар коргузорӣ ва муоширати дохилӣ, балки дар робитаҳои хориҷиву байналмилалӣ низ, васеъ истифода мегардад. 

 

Дилноза АСОЗОДА, 

раиси суди ноҳияи Ванҷ