Ҷанги фоҷиабори солҳои 90-уми асри гузашта кишвари тозаистиқлоли моро ба коми оташ фурӯ бурда, ҷони зиёда аз яксаду панҷоҳ ҳазор нафарро гирифту наздики сад ҳазор кӯдакро бепадару даҳҳо ҳазор хонадонро бесаробон кард. Дар он шабу рӯз Ҷумҳурии Тоҷикистон ба роҳбаре ниёз дошт, ки бо тавонмандӣ кишварро аз оташи ҷанг раҳо кунаду зиёда аз як миллион нафар шаҳрванди кишварро, ки ба давлатҳои ҳамсоя паноҳ бурда буданд, ба Ватан баргардонад.

Ҳамоно гурӯҳҳои мухолифин барои барқарор намудани давлати соҳибихтиёр, ҳуқуқбунёд, дунявӣ ва ягона зиддият нишон медоданд. Душманони миллат намехостанд, ки Тоҷикистон ҳамчун давлати соҳибистиқлол шинохта шаваду дар қатори дигар кишварҳо рушд кунад. Миллатро хатари нобудшавӣ таҳдид мекард. Нафаре намехост масъулияти вазинини роҳбарии  кишвари ҷангзадаро ба уҳда гирад.

Шаҳри Қӯрғонтеппа (ҳоло Бохтар) моҳҳои сентябр – октябри соли 1992 ҷангҳои шадид ва хунинро аз сар мегузаронд. Гурӯҳҳои мухолиф бераҳмона бо истифода аз ҳар гуна силоҳҳои ҷангӣ мардуми бегуноҳро мекуштанду хонаҳои истиқоматӣ, муассисаҳои таълимӣ, фарҳангӣ ва тандурустиро оташ мезаданд. Гаравгонгирии одамон ба авҷи аъло расида буд. 

Миллатеро, ки баъди пош хӯрдани давлати абарқудрати шуравӣ ба ду ҷабҳаи комилан ба якдигар мухолиф ҷудо шуд, ба оштӣ овардан кори осон набуд. Саркардагони ҷанги таҳмилӣ бо сарпарастии хоҷагони хориҷии худ, ки нақшаи парокандагии кишварро тарҳрезӣ карда буданд, тамоми гурӯҳҳои мухолифро бо яроқу аслиҳа мусаллаҳ намуданд. Дар натиҷа кишвар ба коми оташ кашида шуд. Давлати тоза соҳиби истиқлолшудаи Тоҷикистон мисли тифле, ки падару модари худро аз даст дода бошад, бесоҳиб монд. Ҳизбу ҳаракатҳои тундрав пойтахти кишварро идора мекарданд.

Сиёсатмадор Карлс Ясперс навиштааст: “Инсони бузург худ таърихро монад. Таърих бо зуҳури чунин шахсиятҳои бузург оғоз мегардад”. Ақли солим ғалаба кард. Барои наҷот додани Тоҷикистон вакилони мардумӣ 26-уми декабри соли 1992 дар Қасри Арбоб гирд омаданду ба кори Иҷлосияи XVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон шуруъ карданд. Эмомалӣ Раҳмон Раиси Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб гардида, бо тамоми масъулият, донишу таҷриба ва кӯшишу тавоноии худ ба таърихи давлатдории навини тоҷикон оғоз бахшид.

Мардуми кишвар ташнаи сулҳ буданду орзу мекарданд, ки зудтар Тоҷикистон аз гирдоби ҷанг раҳо гардаду гурезагони тоҷик ба Ватани худ баргарданд. Аз ин рӯ, бо пешниҳод ва ҷонбозиҳои Эмомалӣ Раҳмон барои ба имзо расондани Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва созгории миллӣ дар Тоҷикистон оғоз аз 5-уми апрели соли 1994 то 27-уми июни соли 1997 музокирот байни тоҷикон давом кард. Дар ин муддат 8 даври музокирот байни Ҳукумат ва мухолифин, 3 машварати байниҳамдигарии тарафҳо ва 6 мулоқоти Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ва роҳбари мухолифин баргузор гардид. Дар рафти ин музокирот 9 асноди асосӣ, ки асоси Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва созгории миллӣ дар Тоҷикистонро дар бар мегирифт, қабул шуд. 

Ниҳоят 27-уми июни соли 1997 дар шаҳри Москваи Федератсияи Россия Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва созгории миллӣ дар Тоҷикистон ба имзо расид ва кишварамон амалан аз марҳалаи ҷангу даргирӣ ба марҳалаи нави рушд – созандагию бунёдкорӣ ворид гардида, ба яке аз кишварҳои амни ҷаҳон табдил ёфт. Пешвои муаззами миллат тавонистанд сулҳу субот, амнияти озуқаворӣ ва истиқлолияти энергетикро дар қаламрави кишвар таъмин намоянд ва мавқеи Тоҷикистонро дар арсаи байналмилалӣ боз ҳам таҳким бахшанд. 

 

Камолиддин КАРИМОВ, 

омӯзгори МТМУ № 10, шаҳри Душанбе