фарҳанг
САДА. БОЗТОБИ ИН ҶАШНИ МИЛЛӢ ДАР АШЪОРИ ШОИРОН
Сарвари хирадманди тоҷикон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон баҳри рушди кишвар ва ҳаёти осоиштаю шоистаи мардум тамоми донишу таҷриба ва сабақи хешро истифода бурда, зикр кардаанд: “Таърих гувоҳ аст, ки ташаккули ҳар як давлати соҳибистиқлол, пеш аз ҳама, ба анъанаҳои миллӣ - фарҳангӣ, ба дарки мансубияти миллӣ, сарватҳои бемислу монанду нотакрори фарҳангӣ, ки таърихи ҳар як халқро тавлид месозанд, ба муҳит ва дастовардҳои гуногуни ҳаёти маънавӣ такя мекунад”. Шаҳодати ин иқдоми нек эҳёи ҷашнҳои Наврӯз, Меҳргон, Сада, ворид гардидани Чакан ба рӯйхати мероси ғайримоддии умумибашарӣ ва тасхири ҷаҳониён дар мӯди муосир, эътироф шудани Саразм ҳамчун қадимтарин шаҳри ҷаҳон мебошанд.
Эҳёи Ҷашни Сада рамзи бузургдошти Митра (Меҳр), рамзи рафтани нимаи зимистон, омодагӣ ба киштукори баҳорӣ ва муждаи Наврӯз маҳсуб мешавад. Аз ин лиҳоз, имрӯз дар кишвари мо Ҷашни Садаро бо риояи суннатҳояш таҷлил мекунанд. Абурайҳон Берунӣ нигоштааст: «Сада чист? Обонрӯз аст аз баҳманмоҳ. Ва он даҳум рӯз бувад. Ва андар шабаш, ки миёни рӯзи даҳум аст ва миёни рӯзи ёздаҳум оташҳо зананд ба гавзу [чормағз] бодом ва гирд бар гирди он шароб хӯранд ва лаҳву [бозӣ] шодӣ кунанд». Ҷашни Садаро шоирон оғоз аз Абулқосим Фирдавсӣ то имрӯз бо тобишҳои гуногун васфу тараннум кардаанд.
Абулқосим Фирдавсӣ дар “Шоҳнома” пайдоиши Ҷашни Садаро ба подшоҳи дуюми пешдодӣ Ҳушанг нисбат медиҳад:
Зи Ҳушанг монд ин Сада ёдгор,
Басе бод чун ӯ дигар шаҳриёр.
Яке аз шоирони тавоно ва ҳамасрони Рӯдакӣ Манучеҳрии Дамғонӣ таърихи Ҷашни Садаро чунин зикр кардааст:
Инак, биёмадаст ба панҷоҳ рӯз пеш,
Ҷашни Сада талояи Наврӯзи навбаҳор.
Шоир Манучеҳрӣ иловатан, дар қасидааш Иди Садаро тавсиф карда, аз ҷумла мегӯяд:
Омад, эй сайиди аҳрор, шаби Ҷашни Сада,
Шаби Ҷашни Садаро ҳурмати бисёр бувад.
Дар бузургдошти Иди Сада шоири тавонои асри асри XI Фаррухӣ васф чунин овардааст:
Сада омад, ки туро мужда диҳад аз Наврӯз,
Мужда бипзиру бидеҳ хилъату кораш ба тироз.
Бояд тазаккур дод, ки Ҷашни Сада бо нуру оташ робитаи ногусастанӣ дорад. Дар «Комил-ут-таворих» Ибни Асир иттилоъ дода, аз шоир Саёқӣ ин мисраъҳоро овардааст :
Сада омад, ки тарабро сару солор бувад,
Шодмониро з-ин пас ба(р) мо бор бувад.
Унсурӣ, шоири қасидасарои дарбори Ғазнавӣ ҳангоми таҷлили Сада дар ҳузури Маҳмуди Ғазнавӣ қасидае дар бораи Сада қироат кардааст, ки матлаи он чунин аст:
Сада ҷашни мулуки номдор аст,
Зи Афридуну аз Ҷам ёдгор аст.
Ҳаким Фирдавсии Тӯсӣ далолатгари пайдоиши яке аз ҷашнҳои бошукӯҳи ниёгонамон Сада буда, имрӯз баъди ҳазор сол бо ташаббуси Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон умри дубора ёфт. Сарвари кишвар чанде пеш ба ифтихори Ҷашни Сада таъкид карданд: «Ба олимону донишмандон зарур аст, ки паҳлуҳои норавшан ва аҳамияти Ҷашни Садаро омӯзанд, арзишҳои онро ба мардум, хусусан, ба наврасону ҷавонон ҳамчун мероси фарҳанги миллиамон ва омили худогоҳиву худшиносии наслҳо таблиғ намоянд». Дар бари ин гуфтаҳо имрӯзҳо шоирони муосири тоҷик дар бораи Сада шеърҳо мегӯянд. Яке аз шеърҳое, ки ба Ҷашни Сада бахшида шудааст, аз шоир Гулназар бо унвони «Ҷашни Сада» аст. Шоир Садаро раҳкушояндаи Наврӯз номидааст:
Сада сад раҳ кушояд сӯйи Наврӯз,
Ба рӯйи мо намояд рӯйи Наврӯз.
Сано гӯям ба ин ҷашни ниёгон,
Ки дар сармо расонад бӯйи Наврӯз!
Шоир Муҳаммад Ғоиб дар шеъри «Оташи Сада» ин ҷашни ниёгонро бо нури НБО «Роғун» монанд карда, пайванди мантиқӣ медиҳад:
Ин оташ аз худафрӯзӣ нишон аст,
Фурӯзонтар шуд он дар аҳди Ҷамшед.
Ба даври мо ба Роғун зинда гашта,
Ба ҳар дар мерасонад нури уммед…
Ҳамин тавр, Саидалӣ Маъмур, Алимуҳаммад Муродӣ, Озар, Муҳтарам Ҳотам, Гурез Сафар, Муҳаммадалии Аҷамӣ, Толиби Луқмон дар бораи Ҷашни Сада таронаҳо эҷод карда, ҳар кадоме муҳаббат ва самимияти худро нишон додаанд.
Академик Абдуҷаббор Раҳмонзода ва профессор Равшан Раҳмонӣ дар мақолаи “Ҷашни Сада як ҷузъи арзишманди худшиносии мост” тазаккур додаанд: “Шоирони мо қалам ба даст гирифта забон, фарҳанг, таърих ва дигар ҷашну оинҳои кишвару миллатро ситоиш намуда, барои рушди минбаъдаи Тоҷикистони азиз ҳисса мегузоранд”.
Кибриё АТОЕВА,
Манзура САЙДУЛЛОЕВА,
омӯзгорони Донишкадаи кӯҳӣ - металлургии Тоҷикистон
Баёни ақида (0) Санаи нашр: 04.02.2020 №: 26 Мутолиа карданд: 830
