иқтисод
КИШОВАРЗӢ. МУБОРИЗАРО ЗИДДИ ҲАШАРОТ ЧӢ ГУНА ТАҚВИЯТ БАХШЕМ?
Роҳи аз ҳама босамари мубориза бо ҳашароти зараррасони зироат бо мақсади ба даст овардани ҳосили баланд аз замин ҳамкории густурдаи олимону кормандони муассисаҳои давлатию илмии муҳофизати рустаниҳо бо кишоварзони ҷумҳурӣ мебошад. Ин ҳамкорӣ дар раванди тадқиқоту омӯзиши хусусиятҳои экологии зараррасонҳои зироатҳои кишоварзӣ ва муайян кардани роҳу усулҳои мубориза ба муқобили ҳашароти зиёновар нақши асосӣ мебозад.
Бо ин мақсад, дар пахтазори деҳоти Шаталов ва Зиракии шаҳри Кӯлоб таҳқиқоти васеъ гузаронда шуд. Натиҷаҳо нишон доданд, ки айни замон ба зироати пахта дар минтақаи Кӯлоб бештар ду намуди хашарот - кирмаки реша (Helicoverpa armigera Hbn) ва кирмаки кӯраки пахта (Agrotis segetum) зарар мерасонанд.
Давраи зараррасонӣ ва ғизогирии кирмаки решаи пахта аз аввали сабзиши пахта то пайдо шудани 6 - 8 барги асосии он мебошад. Дар аввали сабзиш кирмакҳо метавонанд тамоман решаи пахтаро хӯрда ниҳолҳоро нобуд кунанд. Дар натиҷа шумораи ниҳолҳои пахта дар қитъаи замин аз меъёри муқаррарӣ ва ҳосилнокӣ кам мегардад.
Дар шароити минтақаи Кӯлоб хавфноктарин давраи зараррасонии ин кирмак ба пахта аз даҳаи 3-юми моҳи май оғоз мешавад. Зараррасонии кирмакҳо дар он заминҳое бештар аст, ки шумораи ниҳолҳо кам ё нашъунамо қафо монда бошанд. Инро ба назар гирифта, дар даҳаи 3- юми моҳи май бар зидди ин зараррасон бояд заҳрдору пошида шавад. Дар пахтаи дер киштшуда ин чорабинӣ бояд дар ҳоле гузаронда шавад, ки шумораи кирмакҳо 0,3 - 0,5 дона дар як метри мураббаъ бошад.
Барои он ки зараррасонии кирмак дар оянда зиёд нашавад, дар заминҳои пахта боз баъзе қоидаҳои агротехникиро риоя кардан лозим аст. Масалан, агар то даҳаи сеюми моҳи май алафҳои бегонаи дар замини пахта рӯидаро якчанд рӯз (3 - 4) нигоҳ дорем, кирмак аз ҳисоби алафҳои бегона ғизо гирифта, ба зоча мубаддал мешавад ва ба ниҳолҳои пахта зарари камтар мерасонад.
Ҳашароти дигари зараррасон шапалаки кирмаки кӯраки пахта ба ҳисоб меравад. Вобаста ба шароити водиҳои пахтакори Тоҷикистон ин намуд аз 3 то 5 маротиба насл медиҳад. Ба пахта насли дуюм зарари ҷиддӣ мерасонад. Инкишофи насли якумаш дар моҳи июн ва 2- юмаш дар моҳи июл аст. Мушоҳидаҳои мо нишон доданд, ки шумораи ин зараррасон ҳар сол якхела нест: ду сол зиёд мешавад, ду сол кам (мониторинги С. М. Мухиддинов). Айни замон ин ҳолат на дар пахта, балки дар помидор бештар мушоҳида мешавад, махсусан дар минтақаи Хатлон. Давраи хавфноктарини зараррасонии насли якум дар нимаи 2-юми июн ва насли дуюм дар нимаи дуюми июл аст. Истифодаи дурусти омилҳои агротехникӣ, махсусан обмонӣ, додани нуриҳои азотӣ, чеканка, инчунин, баландии қади ниҳоли пахта ба коҳиш ёфтани шумораи зараррасонҳо дар зироат мусоидат мекунад.
Инчунин, кишти саривақтии пахта (дар аввали моҳи апрел) метавонад қобилияти зараррасонии ҳашарот, аз ҷумла болсафедакро, ба қадри имкон кам гардонад.
Зилқадамоҳ БОТУРОВА, корманди Маркази илмии Хатлон
Баёни ақида (0) Санаи нашр: 21.05.2020 №: 96 Мутолиа карданд: 818
