фарҳанг
ҲАДАФ: ИНСОНСОЗӢ ВА РИСОЛАТШИНОСӢ
«Молики раҳи кӯр» китоби нави адиб ва рӯзноманигори маъруф ва пурмаҳсул Умари Шерхон мебошад, ки чанде пеш аз тариқи нашриёти «Шарқи озод» ба табъ расид ва дастраси хонандагон гардид.
Китоби нави муаллиф аз маҷмӯи ҳикояҳо, як қисса ва мақолаҳо, ки солҳои гуногун эҷод ва навишта шудаанд, иборат мебошад.
Нависанда вобаста ба мазмуну мундариҷаашон ин навиштаҳоро дар қисматҳои «Гурд», «Дуо», «Сипос», «Гирдакон» ва «Мом» ҷой додааст. Тавре аз ин қисмбандӣ ва номгузории жанрҳо бармеояд, аксари навиштаҳо ҳикояҳоро ташкил медиҳанд. Ҳамчунин, вобаста ба он байтҳои мувофиқро аз шоирони адабиёти тоҷику форс чун эпиграф истифода мекунад. Ҳатто аз ин гуна интихоб сатҳи баланди завқи нависандаро метавон муайян кард. Инчунин, метавон хулоса намуд, ки таълифи ҳикоя барояш танҳо як кори махсуси касбии нависандагӣ нест, балки онро чун рисолати инсонӣ ва шаҳрвандӣ низ мешиносаду медонад.
Дар қисмати аввали китоб ин байти Соиби Табрезӣ чун эпиграф истифода шудааст:
Дӯзах аз тирагии бахти даруни ману туст,
Дил агар тира набошад, ҳама дунёст биҳишт.
Хонанда ҳатто бо мутолиаи нахустин ҳикояи китоб: «Чӣ мегем?» ба ин гуна тирагии давру замон, масъалаҳои касбу кори гуногун, оилаҳо ва ҳидоят ба рӯшанӣ ё худ пок зистан, ҳалол хӯрдан ва бетамаъ зистанро дармеёбад. Ҳикоя чунин оғоз меёбад:
- Тармарг, - бо нӯги тиёқ тарафи гӯсфандони беҳаракатхобида ишора намуда, бонг бардошт Чорӣ.
- Намедонум, бегаҳӣ ҳамашон соз будан, - гуфт Раҳим китф дарҳам кашида.
Лаҳзае ҳар ду хомӯш шуданд. Раҳим бо нӯги мӯзааш болои замин пасу пеш хат кашида, интизори идомаи гӯшмоли амаки «истарчӣ» - яш буд.
- Рав, аз палатка кордчаи калона биёр! – ғуррид даҳмарда ва боз афзуд: - Ба мудир чӣ мегем?
Раҳим моту ҳайрон монд, ба шунида бовараш намеомад.
- Э, даҳани воз, чӣ кундаворӣ истодаӣ? Рав корда биёр, гуфтум!
- Охӣ, ғурунгид ӯ, - ягон кас фаҳма...
Ҳаром шидай гуфта, ай пушти боз кадом як фелдшери паати дигар кӯҳу пушта мегардум?. Магарам, боз чанд сӯми дигар дар ҷевакуш занӣ, ки ягон справкаи ҳаромша нависа. Ба мудир чӣ мегем?»
Тавре аз ин пора бармеояд, муаллиф дар сохтани диалог ва табиӣ намудани он маҳорати хуб касб кардааст. Аз ин рӯ, он ҳадафрас ва боварибахш мебошад.
Истифодаи дуруст ва мавқеи истилоҳҳо, тасвирҳои заминиву маконӣ бар он гувоҳанд, ки муаллиф барои эҷоди ин ҳикоя аз зиндагиву кори чӯпонон ва соҳаи онҳо хуб воқиф гардидааст. Яъне, пеш аз таълифи ҳикоя бо ҳисси масъулиятшиносӣ мавзӯъро хуб пайгирӣ ва таҳқиқ менамояд. Дар гуфтугӯ, ё худ диалог калимаҳои шевагӣ низ бамавқеъ ва ҳадафрас истифода шудаанд.
Муаллиф дар оғоз ё худ гуфтугӯи ҳикояҳояш ба тасвир ва баррасиву ҳалли батадриҷи мавзӯву масъалаҳо хонандаро ҷалб кардан намехоҳад. Инчунин, интизор намекунад, ки дар охир аз мақсаду ҳадафи муаллиф огоҳ бишавад. Баръакс, ӯ аз усули навишти «детектив» истифода мебарад.
Ҳаракат ва шиддатнокии қаҳрамонҳои он барои мутолиаи ҳикояҳо таъсири нек гузошта метавонанд.
Умари Шерхон мазмуну мундариҷаи ҳикояҳояшро дар як ҷо нишаста, яъне аз ҳуҷраи кории нависандагӣ набаромада намебофад. Онҳо воқеиёту ҳодисаҳои ибратбахшеанд, ки дар зиндагонии мо дар шакл ва макону замонҳои гуногун рух додаанд. Албатта, ин он маъноро надорад, ки муаллиф ҳодисоти рухдодаро пурра, дар он шакле, ки ҳаст, рӯи коғаз оварда бошад. Не, ҳаргиз чунин нест. Баръакс, онҳоро дар корхонаи эҷодӣ обу тоб медиҳад, яъне типпӣ мекунонад ва дар шакли беҳтар, пурратар, ибратбахштар, пешкаши хонандагон мегардонад.
Барои ин ҷониб, ки ба муаллиф ва лабораторияи эҷодияш то ҷойе ошност, маълум аст, ки баъзан барои истифодаи дурусти як калимаву ибора то ба охир ва мутмаин гардиданаш онҳоро пажӯҳиш мекунад. Инчунин, саъй ба харҷ медиҳад, ки тасвирҳо зебову мувофиқ ва ба мазмуну мундариҷаҳои ҳикояҳо иртиботи қавӣ дошта бошанд. Дар баъзе аз ҳикояҳояш вобаста ба мавриди муносиб аз пораҳои шеърии адибони классик, ки барои тарбияи ахлоқӣ эҷод шудаанд, истифода мебарад. Истифода аз ин васила низ бори дигар собит месозад, ки ӯ мақсад аз таълифро бисёр дуруст фаҳмидааст: тарбияи ахлоқӣ ва сохтани инсони комилу рисолатшинос.
Абдулқодири РАҲИМ, «Ҷумҳурият»
Баёни ақида (0) Санаи нашр: 17.08.2020 №: 154 - 155 Мутолиа карданд: 946
