Таҳлил ва пешниҳоду вазифагузориҳое, ки дар Паём ироа гардиданд, бозгӯи онанд, ки Тоҷикистони озоду соҳибистиқлол дар роҳи пайдо намудани мақоми сазовор дар ҷомеаи ҷаҳонӣ ва муаррифии шоиста аз рушду пешрафти худ ҳамчун давлати озоду ободи миллӣ гомҳои устувор ба пеш мегузорад. 

 

Ҳамзамон бо ин, ба ақидаи мо, шинохт ва эътирофи беруна аз муваффақият ва дастовардҳо дар сиёсати дохилӣ низ сахт вобаста мебошанд. Дастовардҳои кишвар дар самти таҳкими давлатдории миллӣ, таъмини ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд, таҳкими амнияту субот, дастгирии доимии табақаҳои ниёзманди ҷомеа, боло бурдани сатҳи зиндагӣ, мусоидат баҳри камолоти зеҳнӣ ва ҷисмонии мардум, зина ба зина татбиқ намудани ҳадафҳои стратегии давлат ва ғайраҳо гувоҳи онанд, ки Тоҷикистони соҳибистиқлол дар масири рушди устувор қарор дорад. 

Дар ин раванд таъкидҳо ва нақшаю умедвориҳое, ки дар масъалаи занон ва дастгирии онҳо баён гашт, ифодагари мавқеи устувор пайдо намудани ҷанбаи гендерӣ дар сиёсати иҷтимоии давлат ва таҳкиму рушди бемайлони сиёсати гендерӣ дар кишвар мебошад. Имрӯз бо боварӣ гуфта метавон, ки ҷанбаи гендерӣ дар сиёсати давлатии Тоҷикистон мақоми устуворро соҳиб аст. Ин раванд як қатор афзалиятҳои худро дорад, аз ҷумла таъмини баробарҳуқуқии мардону занон, эҳтироми ҳуқуқу озодиҳои занон, таъмини шароит ҷиҳати  бартарафсозии тафовутҳои иқтисодӣ   ва таҳким бахшидани захираҳои меҳнатӣ, таъмини риояи принсипҳои демократӣ, роҳ надодан ба табъиз аз руйи мансубияти ҷинсӣ, таъмини солимии ҷомеа, таъмини дастрасии баробар ба таҳсил, решакан намудани ақидаҳои ифротӣ ва таассубӣ вобаста ба мавқеи зан дар ҷомеа, ташаккули тафаккури озоди ҷамъиятӣ вобаста ба мавқеи занону мардон дар ҷомеа ва оила мебошанд. Ҷанбаи дигари муҳиме, ки аз гуфтаҳои боло бармеояд,  мусоидати ҷузъи гендерӣ дар ташаккули муносибатҳои нави ҷамъиятӣ ва гуманизми сиёсат ба шумор рафта, он метавонад ифодакунандаи принсипҳои адолати иҷтимоӣ, озодӣ ва баробарҳуқуқӣ бошад.

Раванди воридсозии гендер ҳамчун унсури таркибии сиёсати давлатӣ хусусияти хоси худро дорад. Яке аз нишондиҳандаи асосии он хусусияти рушдкунанда доштанаш дар кишвари мост, ки тавассути механизмҳои гуногуни институтсионалӣ амалӣ шуда истодааст.

Паёми имсолаи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон  бори дигар собит месозад, ки роҳбарияти давлат ба ин масъала аз мавқеи эҳтироми арзишҳои умумиинсонӣ назар дорад. Зеро дар фаҳмиши имрӯза масъалаҳои гендерӣ ифодакунандаи вазъи воқеии ҳуқуқи инсон ва таъмини демократия баромад намуда, баҳри болоравии имиҷи давлат мусоидат мекунанд. 

То ба  25,8 фоиз расидани теъдоди занон дар Маҷлиси Олӣ ва  23,8 фоиз дар Маҷлиси намояндагон гувоҳи он аст, ки Ҳукумати мамлакат, бахусус Пешвои муаззами миллат ба масъалаи фаъолгардонии мавқеи занон дар ҷомеа таваҷҷуҳи хосса зоҳир менамояд. Аз ҷиҳати дигар нишонаи дастгирии ташаббусҳои Сарвари давлат дар масъалаи мазкур аз ҷониби ҳизбҳои сиёсӣ дар мамлакат мебошад, ки баҳри муваффақ шудани занон дар интихобот имконият фароҳам оварданд. Занону духтарон ҳам дар навбати худ мавқеи хешро дар сафҳои ҳизбӣ мустаҳкам менамоянд.

Падидаи дигари хушҳолкунанда, ки дар Паём садо дод, зиёд шудани теъдоди занон дар мақомоти намояндагии маҳаллӣ мебошад. Шумораи занон дар маҷлисҳои вакилони халқи шаҳри Душанбе ба 41,5 фоиз, вилоятҳои Хатлон қариб 35 фоиз, Суғд беш аз 33 фоиз, Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон зиёда аз 34 фоиз ва шаҳру ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ қариб 30 фоиз расидааст. Омори мазкур нишонаи он аст, ки фаъолиятҳо дар самти шикасти хурофоту таассуб ва қолабҳои гендерӣ дар бораи мавқеи иҷтимоии занон дар ҷомеа натиҷаҳои мусбат дода, сатҳи фаъолнокии занон дар маҳал сол ба сол баланд шуда истодааст.

Дар ин масир ҷалби ҳарчи бештари  занону бонувони лаёқатманд ва соҳибкасбу баландихтисос ба хизмати давлатӣ ва идоракунии давлат  раванди мақсаднокест, ки метавонад баҳри истифодаи самараноки неруи занон дар корҳои идоракунӣ ва хизмати давлатӣ мусоидати комил намояд. “Ба ҳолати 1-уми январи соли 2021 аз шумораи умумии 19210 нафар хизматчиёни давлатӣ 4485 нафар ё 23,4 фоизро занон ташкил медиҳанд” - зикр гардид дар Паём. Ба сифати дастгирии давлатӣ додани 3 холи иловагӣ дар озмун барои занону духтароне, ки бори аввал ба хизмати давлатӣ дохил мешаванд, василаи муҳим ва имтиёзест, ки баҳри зиёд шудани онҳо дар ин соҳа мусоидат намуда истодааст.

Масъалаи дигари муҳиме, ки дар Паём таъкид гашт, ин амалинамоии маҷмӯи чорабиниҳо ва бакорандозии механизмҳои зарурии иқтисодию молиявӣ баҳри фаъолгардонии нақши занон дар бахши иқтисодӣ буд. Вобаста ба ин,  фаъолияти бонувон дар соҳаи кишоварзӣ, соҳибкорӣ  ва рушди иқтисодиёти кишвар низ назаррас қайд гардид.  Омори пешниҳодшуда дар бораи теъдоди  роҳбарони хоҷагиҳои деҳқонӣ аз ҳисоби занон, ки  35600 нафар ва занони соҳибкор 77400 нафарро ташкил медиҳад, бозгӯи воқеиятест, ки занони кордону соҳибмаърифати мо марҳила ба марҳила мавқеи худро дар бахши иқтисодии кишвар ҳам мустаҳкам менамоянд.

Таҳлилҳо нишон медиҳанд, ки имтиёзҳо ва  дастгириҳои  иловагии  давлатӣ  баҳри  фаъолнокии занон дар бахши иқтисодӣ нақши муассир доранд. Дар ин самт дар кишвари мо то ба имрӯз як қатор чораҳо, аз қабили ҷудо намудани грантҳои президентӣ ва қарзҳои имтиёзнок барои занони соҳибкор амалӣ шудаанд. Ногуфта намонад, ки ҳамасола аз ҷониби Кумитаи кор бо занон ва оилаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон 80 грант бо маблағи умумии 2 миллион сомонӣ барои занҳои соҳибкор ҷудо мешавад. Ин омил низ таъсири худро ба зиёдшавии теъдоди занони соҳибкор мерасонад. 

Лозим ба ёдоварист, ки таъмини фаъолнокии иқтисодии занон ва муайян намудани дастгириҳои иловагӣ барои онҳо ҷиҳати устувор гардондани мавқеи онҳо дар ҷомеа, бартараф намудани зӯроварии иқтисодӣ нисбат ба онҳо ва таъмини сатҳи шоистаи зиндагӣ дар оилаҳо шароит муҳаё менамояд.

Таҳлилҳо нишон медиҳанд, ки дар солҳои соҳибистиқлолӣ унсури гендерӣ дар сиёсати иқтисодии давлат тавассути фароҳам овардани баробарии гендерӣ дар соҳаи меҳнат, ҷорӣ намудани квотаҳои имтиёзнок дар рафти баргузории озмунҳо оид ба ишғоли вазифаҳо, ворид намудани қисми гендерӣ дар фаслҳои омори иҷтимоӣ ва демографӣ, гузарондани мониторинги мутаносибии гендерии шуғл дар ҳама соҳаҳои истеҳсолот, баланд бардоштани сатҳи шуғл дар асоси принсипи баробарии гендерӣ, коҳиш ёфтани сатҳи бекорӣ, аз ҷиҳати иқтисодӣ ва ҳуқуқӣ маърифатнок намудани занону бонувон  устувор гардонда шудааст.

Умуман, таҳлили нуктаҳои асосии Паёми имсолаи Пешвои миллат дар масъалаи дастгирии ташаббусҳои занон собит месозад, ки ин сиёсат дар оянда низ рушд ёфта, ба таъкиди Сарвари давлат: “Ҳукумати мамлакат ташаббусҳои занону бонувони кишварро минбаъд низ дастгирӣ карда, ба хотири ҷалби бештари онҳо ба вазифаҳои роҳбарикунанда тадбирҳои иловагиро амалӣ мегардонад”.

Эътимод ва боварие, ки Президенти мамлакат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба неру, маърифат, малака ва садоқати занони соҳибфарҳанги тоҷик иброз намуданд, худ ифодаи бевоситаи иродаи сиёсии Сарвари давлат ҷиҳати минбаъд низ густариш додани сиёсати гендерӣ дар кишвар мебошад. 

 

 

Махфират ХИДИРЗОДА,

доктори илми фалсафа, 

профессор