Тибқи гуфтаи мутахассисони соҳа,  масоҳати умумии чарогоҳҳо дар ҷумҳурӣ 4 миллион гектарро ташкил медиҳад. Ин чарогоҳҳо аслан дар минтақаҳои баландкӯҳи кишвар ҷойгир буда,  ба чарогоҳҳои тобистона, тирамоҳӣ, зимистона ва тирамоҳию баҳорӣ ҷудо гардидаанд. Чарогоҳҳои калон аслан дар  вилоятҳои Хатлону Суғд ва шаҳру навоҳии тобеи марказ (Ваҳдат, Рӯдакӣ) арзи ҳастӣ доранд.  

Мувофиқи тадқиқи идораҳои зидахл, имрӯз қисми зиёди  заминҳои чорводорӣ дар ҷумҳурӣ дар ҳолати деградатсия (таназзул) қарор доранд. Коршиносони соҳа бар он ақидаанд, ки ба ин, пеш аз ҳама, омилҳои антропогенӣ (таъсири харобкоронаи одам ба муҳити атроф) сабаб шуда метавонад. 

Деградатсия - ин вайроншавии чарогоҳ ба воситаи боду об ва  иқлим  мебошад, лекин онро одамон низ метавонанд ба вуҷуд оранд. Яъне истифодаи ғайримақсадноку бенизоми чарогоҳ ё ин ки чарондани  саршумори зиёди чорво дар як минтақаи хурд ба  деградатсияи он оварда мерасонад.  

 

ЧАРОГОҲҲО БА ЗАМИНҲОИ КИШТУКОР ТАБДИЛ ЁФТААНД

 

Тайи даҳсолаҳои охир бенизомӣ дар истифодаи чарогоҳҳо боиси рӯ ба таназзул овардани қисми зиёди  роҳҳои чорвогузар ва подаҷо, қариб аз фаъолият бозмондани тамоми инфрасохтори чарогоҳ мегарданд.  Чорводорон ҳангоми чарондан ва рондани чорво аз як ҷо ба ҷои дигар ба душвориҳои зиёд рӯ ба рӯ мешаванд.  Бо мақсади таҳқиқу татбиқи самтҳои афзали рушди чарогоҳҳои мамлакат, муайян кардани стратегияи идораи устувори чарогоҳҳо дар заминаи қонунгузориҳои мавҷуда, таҳия ва истифодаи  моделҳои муосири хоҷагидорӣ зарур аст, ки  яке аз ҷузъиёти муҳими он истифодаи самараноки чарогоҳҳо, заминҳои корам ва ҷангалзорҳо  ба шумор меравад. 

- Бо мақсади нигоҳ доштани чарогоҳҳо аз таназзул аз ҷониби Ҳукумати ҷумҳурӣ ва пешниҳоди мутахассисони соҳа соли 2014 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон  «Дар бораи истифодабарии чарогоҳҳо» қабул гардид. Бо қабули қонун беҳтар намудани ҳолати чарогоҳҳо, идоракунии устувори замин, банақшагирии фаъолият оид ба рушди чарогоҳҳо ва чорводорӣ, азхуд намудани малакаи идоракунӣ, барқарорсозии заминҳои бодлес, таҳкими иқтидори идоракунии самараноки захираҳои замин танзим мегарданд. Қонуни мазкур истифодаи дурусти чарогоҳҳоро танзим намуда, фарсудашавии онро пешгирӣ менамояд. Ҳамчунин, саршумор ва вақти муайяни истифодаи чарогоҳро ба низом дароварда, аз шахсони масъули дарчарогоҳбуда, талаб мекунад, ки ҳангоми гузаштани чорво аз як чарогоҳ ба чарогоҳи дигар, сабзиши рустаниҳоро ба инобат гиранд. Вале баъзан маврид ҳангоми рафтани чорво ба чарогоҳи мавсимии дигар чарогоҳ беназорат монда, дар натиҷа чорво  рустаниҳоро решакан карда, тухми онро нобуд месозанд. Ин ҳолат  ба нестшавии рустаниҳо оварда мерасонад.  Чунин омилҳо сабаб гаштанду  баъзе чарогоҳҳоро хусусӣ ва ба шаклҳои гуногуни истифодабарӣ тақсим намуданд. Чунин муносибат сабаб гашт, ки  қубурҳои обгузари чарогоҳҳо аз кор баромаданд. Ҳоло баъди қабули қонун заминҳо боз ба ҳолати чарогоҳӣ баргардонда мешаванд, - иброз дошт Наҷмиддин Раҷабов, муовини директор оид ба корҳои илмӣ, номзади илмҳои кишоварзии Институти чорводории АИКТ.

Ҳоло баъзе  минтақаҳои чарогоҳӣ  аз  ҷиҳати нарасидани об  низ танқисӣ мекашанд. Агар чарогоҳ бо об таъмин бошад, муҳлати истифодаи он зиёд мешавад. Сабзишу инкишофи рустаниҳои дар чарогоҳбуда ба як низоми муайян медароянду дар чаҳорчӯбаи меъёр  нумӯ мекунанд. 

 

ТАДБИРҲО БОБАТИ БЕҲТАР КАРДАНИ ЧАРОГОҲҲО 

 

- Дар кишвари мо ҳолати афзоиши саршумори чорво ва номувофиқатии имкониятҳои мавҷуда дар парвариши он нуфуз мекунад. Чарогоҳҳоро беназорат истифода бурда, саршумори чорворо зиёд кардан гирем,  чарогоҳ пурра ба деградатсия дучор мешавад ва ба биёбон табдил меёбад, - илова кард Наҷмиддин Раҷабов. 

Усули ба таври қитъавӣ истифода бурдани чарогоҳ аз тарафи олимони мо низ ба роҳ монда шуд, ки тадбири натиҷабахш аст. Масалан, 10 – 20 гектар замини  чарогоҳ дорем, онро ба қитъаҳо ҷудо карда, саршумори муайяни чорво дар  он чаро мекунад ва чарогоҳҳои дигар барои баргаштани чорво омода мегарданд.

Ҳоло зарурати ба таври густурда истифода намудани ин усул пеш омадааст. Ҳамзамон, тарзи нигоҳдорӣ, парвариш, истифодаи чарогоҳҳо ва гузарондани қоидаҳои агротехникиро дар ҳамбастагӣ бо дастовардҳои илмӣ бояд ба роҳ монем. Вақте илм бо истеҳсолот алоқамандии зич пайдо мекунад, ҳам соҳа пеш меравад ва ҳам аз ҷиҳати иқтисодӣ манфиати бештар ба даст меояд. 

 

Нигина РАҲМОН,

 “Ҷумҳурият”