Дар таърих аввалин матбуот, таърихи таъсисёбии газета - рӯзнома ба қарни 11 то милод рост меоят. Аввалин газетаҳо дар Рими қадим ба табъ расидаанд, ҳарчанд онҳо дар намуд ба маводи нашрии муосир монанд набуданд, вале рисолаташон паҳн намудани иттилоот, яъне хабар буд. Онҳо дар ибтидо хусусияти ғайрирасмӣ доштанд, баъдтар бо амри ҳокими давр Юлий Сезар воқеа ва навигариҳои сатҳи давлатӣ, аз ҷумла маърӯзаҳои расмӣ, ҳисоботи давлатдорон низ дар  онҳо ҷой дода мешуданд. 

***

Вожаи “газета” аз номи тангаи итолиёвӣ “gazzetta” пайдо шуда, маҳз дар Венетсия нахустин марказҳо оид ба ҷамъоварии ахбор, агентиҳои иттилоотӣ ва пешаи журналистӣ – рӯзноманигорӣ пайдо шудааст. 

***

Дар Россия аввалин газетаҳои дастӣ бо номи “Варақаҳои иттилоотӣ”  ба табъ мерасиданд. Нахустин газета дар давраи Пётри 1 соли 1702 чоп шуд ва он “Ведомости” унвон дошт. 

***

Матбуоти тоҷик, журналистикаи тоҷик баъди ҳамроҳшавии Осиёи Миёна ба Россия пайдо шуд. Дар зумраи аввалин нашрияҳо “Туркестанские ведомости”, “Русский Туркестан”, “Самарканд” (аввалин мақолаҳои Маев, Бартолд, Андреев) ҳам буданд. Дар паҳлуи матбуоти русӣ дар ин қаламрав матбуоти миллӣ низ ба миён омад, ки вай бо забонҳои тоҷикӣ, тоторӣ, туркманӣ, ӯзбекӣ, қирғизӣ ва қазоқӣ чоп мешуданд. Рӯзнома ва маҷаллаҳои ҷадидон низ ба вуҷуд омад. Ба ин гурӯҳ нашрияҳои “Оина”, “Тӯрон”,  “Хуршед”, “Туҷҷор”, “Шуҳрат”, “Азия”, Наҷот”, “Иршод”, “Вақт” ҳам дохил мешуданд.  

***

Соли 1925 рӯзномаи ”Иди тоҷик” (имрӯза “Ҷумҳурият”) нашр карда шуд ва сонитар дигар рӯзномаю  маҷаллаҳо таъсис ёфтанд. 

 

Сафар ЭРКАЕВ, 

дотсенти ДДХ ба номи академик Б. Ғафуров