Ин ки Ворух замини аҷдодии тоҷикон асту маъхазҳои таърихӣ инро тасдиқ мекунанд, бебаҳс аст. Аммо чанд вақти охир расонаҳои Қирғизистон сели туҳмату буҳтонро болои сари мо мерезанд. Васоити ахбори омма хилофи рисолате, ки бар дӯш доранд, яъне беғаразу воқеӣ расондани иттилоот, қазияро яктарафа баҳо медиҳанду ҳангома месозанд. 

 

ИТТИЛООТИ ЯКТАРАФА

Ё ЧАРО БОЛОИ РАВҒАН ОБ МЕРЕЗАНД? 

Мардуми тоҷик, бахусус сокинони шаҳри Исфараю деҳоти Ворух, аз рӯзҳои аввали сар задани баҳс миёни Тоҷикистону Қирғизистон такя ба муроҷиати Пешвои миллат, ки чунин масъалаҳо на бо эҳсосот, «балки танҳо бо роҳи гуфтушунид ҳаллу фасл мегарданд» таҳаммулро пеша карданд. Сухани Пешвои миллат: «Масъалаи иваз кардани Ворух бо ягон ҳудуди дигар вуҷуд надошт ва вуҷуд дошта ҳам наметавонад» паёме буд, ки моро ба ояндаи нек умедвор сохт.

Мутаассифона, муноқиша аз ҷониби ҳамсоякишвар сар задаву бо талафоти ҷонии ҳар ду кишвар анҷом ёфт, ки мардум чашмдор набуд. Сар задани задухӯрдро аз ҷониби қирғизҳо садҳо шоҳидони ҳол шаҳодат медиҳанд. Аммо, бо вуҷуди ин, ҷомеаи шаҳрвандию журналистии Қирғизистон дар пайи ҳангомаву таҳрифи факт болои равған об рехта, ба ин восила, мехоҳанд сархати хабарҳои воситаҳои ахбори оммаи хориҷӣ бошанд. Агар сомонаҳои иҷтимоиро сарфи назар кунем, ки пур аз туҳмату буҳтону таҳқиру дасиса нисбат ба тоҷиконанд, сомонаҳои расмӣ низ иттилоотро яктарафа инъикос менамоянд, ки бар хилофи принсипҳои байналмилалии рӯзноманигорист. Ин амал иҷрои рисолати касбии журналистро, ки, пеш аз  ҳама, расондани иттилооти дурусту воқеӣ ва санҷидашуда аст, зери суол мебарад. 

 

ОФТОБРО БО ДОМАН ПӮШОНДА НАМЕШАВАД! 

Нашри иттилооти дурусту воқеӣ метавонад барои муътадил гардондани вазъ мусоидат намояд. Вале, норавост, ки бо инъикоси якҷонибаи иттилоот, Офтобро бо доман пӯшонданӣ мешаванд. Магар мешавад бо рехтани сели таҳқиру туҳмат бар сари миллати тоҷик, ҳақиқати таърихиро тағйир дод? Ё акси ҷангиёни кадом гурӯҳи иртиҷоиро гузоштаву зери он «сурат – далел» бинависӣ ва тоҷик намояш диҳӣ? Албатта, не! Дар ин бозори бесарукалоба хоинон низ, ки аслан бар Ватан надоштанашон бори дигар муҳри тасдиқ мезананд, зери «наво»-и хоҷагони хориҷиашон чун зоғ ба гӯши булбул «суруд» мехонанд, ки ҳоҷат ба гуфтан нест. 

Ин як тарафи масъала. Вале, баъзе воситаҳои ахбори оммаи ҷаҳонӣ низ инъикоси якҷонибаи масъаларо пеша кардаанд, ки аз тасаввур берун аст. Барои мисол, бахши русии Агентии иттилоотии «ВВС» 1 май бо номи «Муноқиша дар сарҳади Тоҷикистон ва Қирғизистон. 46 кас фавтид, президентҳо паймони сулҳ намуданд» матлабе нашр кард. Ҳангоми баррасии мавзӯъ ишора ба анклав (берун аз марз) будани Ворух ва дар он зиндагӣ кардани қариб 35 ҳазор тоҷик мешавад. Умуман, вазъ дар такя бо хабаргузориҳои Қирғизистон баён мегардад. Вале дар хусуси иттилооти расмии Тоҷикистон дар мавриди ҳуҷуми қирғизҳо, ки 29 апрел интишор ёфта буд, ҳарфе нест… 

Даниил Кислов, коршинос оид ба Осиёи Марказӣ, директори генералии оҷонсии байналмилалии «Фарғона», анклав нигоштани сарзамини аҷдодии тоҷикон - Ворухро дар воситаҳои ахбори оммаи қирғиз маҳкум намуда, мегӯяд, ки агар шартномаи байнидавлатии дуҷониба дар парлумони ҳар ду кишвар тасдиқ нашуда бошад, рӯзноманигор ҳуқуқи чунин навиштанро надорад. Инчунин, иброз медорад: 

-Оё шумо - қирғизҳо набудед, ки оғози моҳи апрел дар Боткант машқи низомӣ гузарондед? Ҳамаи суханони муғризона аз Қирғизистон, аз забони Тошиев садо дод. Аз ҷумла, ваъдаи «иваз кардани Ворух», сохтмони обанбор дар дарёи наздисарҳадӣ. Махсусан, ҳукуматдорони қирғиз вазъро тезутунд карданд. Маҳз ҳамонҳо ҷангро оғоз бахшиданд. Афсӯс, хеле афсӯс, ки сокинони осоишта қурбон шуданд...

 

НАЗАРЕ БА ФАЗОИ ИТТИЛООТӢ

Гузашта аз ин, бе далел суҳбат кардани коршиносон ё якҷониба баҳо додани масъала низ ин шабу рӯз ба ҳукми анъана даромадааст. Денис Бердаков, сиёсатшиноси қирғиз, дар суҳбат ба “CABAR” (лоиҳаи Институт оид ба инъикоси масъалаҳои ҷанг ва сулҳ) иброз медорад, ки гӯё Тоҷикистон хостори ҳарчи зудтар ҳаллу фасл гардидани масоили баҳсӣ нест ва ба ин восита мехоҳад «мавзеъҳои баҳсии Қирғизистон»- ро «аз худ» кунад. 

Ин ҳам дар суратест, ки Ҳукумати кишвар ҳанӯз аз соли 2002 гуфтушунидро бо ҷониби Қирғизистон оғоз карда, то имрӯз беш аз 100 мулоқоти ҳайатҳои Комиссияи байниҳукуматӣ оид ба делимитатсия ва демаркатсияи сарҳади давлатӣ гузаронда шудааст. Дар ин муддат 519,9 километри сарҳад муайян ва мувофиқа шуда, лоиҳаи аҳднома дар бораи сарҳади давлатӣ барои имзо омода шуд ва бояд моҳи майи соли 2006 аз тарафи сарварони кишварҳои Тоҷикистону Қирғизистон ба имзо мерасид. Аммо ба таъкиди Сарвари давлат, «бо сабабҳои аз ҷониби Тоҷикистон вобастанабуда имзои ин аҳднома доир ба қитъаи мувофиқанашудаи сарҳад то ҳанӯз сурат нагирифтааст». 

Ҳамзамон, дар робита ба даъвои Бердаков, шореҳи масоили сиёсии тоҷик Негматулло Мирсаидов ҷавоби бамавриде дорад: 

-Маълум, ки ӯ дар марз танҳо бо мардуми қирғиз вохӯрдаасту андешаи онҳоро шунидааст. Бо тоҷикон, ки вонахӯрдааст, дар мавриди аз куҷо гузаштани хати сарҳад ва ба кӣ тааллуқ доштани кадом, замин умуман, таассурот надорад. Танҳо бояд аз харита бинӣ, ки нисфи Оқсой дар куҷо ҷойгир асту Кӯктош дар куҷо. Маҳалҳои аҳолинишини Жастик, Арка, Борбурдук, Жанижер, Интернатсионал низ. Ин мавзеъҳо дар қаламрави Тоҷикистонанд! Вале, Тоҷикистон аз Қирғизистон баргардондани онҳоро нахостааст, бигзор зиндагӣ кунанд, фақат беш аз инро талаб накунанд. 

 

ЧОҲ БО КОҲ РӮПӮШ НАМЕШАВАД! 

Дар баробари ин, ҳазорҳо далели дигар қаламрави таърихии Тоҷикистон будани на танҳо Ворух, балки мавзеъҳои аҳолинишини қирғизро собит месозанд. Аммо ҳамоно ҷониби ҳамсоя аз «анклав» пиндоштани Ворух даст намекашад. Ҳатто, номи тоҷикӣ доштани мавзеъҳо, мисоли Исфана, Маргун, Дархум, Сумбула онҳоро магар ба таҳлука андохтааст, ки бо гумони чоҳро бо коҳ рӯпӯш кардан, дар гурӯҳи бонувони лайлакӣ дар шабакаи иҷтимоии «Фейсбук» талаби «Топонимҳои форсӣ ба зудӣ иваз карда шавад!» - ро доранд. 

Тавре мебинем, ҷониби ҳамсоя тамоми кӯшишҳояшро ба он равона сохтааст, ки бо истифода аз ВАО девори каҷро ба по рост кунад. Вале таърих гувоҳ аст, ки Ворух ҳеҷ гоҳ анклав набуд ва пораи ҷудонашавандаи Тоҷикистон боқӣ хоҳад монд. 

 

Меҳрангез ҚОДИРОВА, 

«Ҷумҳурият»