Афғонистон яке аз наздиктарин ҳамсояҳои ҷанубии Тоҷикистон аст. Аз ин рӯ, кишвари мо наметавонад ба ҳаводис ва равандҳои дар ин мамлакат ҷойдошта бетафовут бошад. Дар баробари ин, бештари аҳолии Афғонистонро тоҷикон ташкил дода, ин омил воқеияти ҳамбастагии моро бештар мегардонад. Даҳ моҳи ба арсаи сиёсат омадани «Толибон» нишон дод, ки шиддатгирии сатҳи фақр, авҷи буҳрони иқтисодӣ ва торафт мушкил шудани шароити иҷтимоии мардум вазъро дар ин кишвар боз ҳам печидатар менамояд. Дар натиҷаи идома ёфтани бесуботии сиёсию амниятӣ дар Афғонистон гурӯҳҳои дигари ҳаросафкан, аз қабили ДИИШ (Хуросон), «Ал-Қоида», «Ҳизб-ут-таҳрир» ва «Ансоруллоҳ» дубора ба рӯйи саҳна омаданд.

Ин нуктаро Хайриддин Усмонзода, директори Маркази тадқиқоти стратегии назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳамзамон, мизбони чорабинӣ, дар мизи гирде, ки зери унвони «Раванди ташаккули «буҳрони Афғонистон» ва таъсири эҳтимолии он ба фазои сиёсии минтақаи Осиёи Марказӣ: нигоҳ аз Тоҷикистон» бо ширкати намояндагони вазорату идораҳои давлатӣ, олимону коршиносони ватанӣ ва намояндагони ВАО баргузор гашт, иброз намуд.

Ҳамоиши мазкур дар пасманзари даври 4-уми Муколамаи амнияти минтақавӣ оид ба Афғонистон – вохӯрии мушовирони амнияти миллӣ ва котибони шуроҳои амният, ки 27 майи соли 2022 таҳти раёсати Тоҷикистон доир шуд, сурат гирифт. 

Ба назари директори марказ, Тоҷикистон доимо ҷонибдори сулҳу оромӣ, суботи сиёсии Афғонистон буда, зиндагӣ дар фазои ҳамсоягии нек ва ҳамкориҳои созандаро мехоҳад. Вале дар пасманзари мушоҳида ва таҳлили ҳодисаҳои моҳҳои ахири дар ин кишвар бавуқуъомада нигаронии Тоҷикистон низ аз хатари мубадалшавии Афғонистон ба паногоҳи амни гурӯҳҳои террористӣ, ки минтақаро зери таҳдиди амниятӣ қарор доданд, меафзояд. Новобаста аз изҳори омодагӣ барои роҳ надодан ба истифодаи ҳамсоякишвар ба пойгоҳи таҳдид ба давлатҳои Осиёи Марказӣ, ҳокимияти амалкунанда бар асари собиқаи таърихан ҳамкориашон бо гурӯҳҳои террористӣ наметавонанд пурра вориди муқовимат бо онҳо шаванд. Илова бар ин, шиддат гирифтани ихтилофоти дохилӣ ва эҷоди ноамниҳо дар Афғонистон метавонанд пайомади манфиро барои мамлакатҳои на танҳо Осиёи Марказӣ балки барои Осиёӣ Ҷанубу Шарқӣ низ ба бор оваранд. Буҳрони имрӯзаи ҷаҳонӣ ихтилофоти мавҷудаи дохилии Афғонистонро боз ҳам вахимтар сохта, бо дахолати доираҳои берунӣ эҳтимоли таҷзияи кишварро дар байни гурӯҳҳои низомию сиёсӣ дар пай дорад. Аз ин рӯ, Ҷумҳурии Тоҷикистон бо дарки масъулият дар таъмини амнияти минтақавӣ вазъият-ро таҳти назорат қарор додааст ва яке аз пешниҳодҳои муҳими Пешвои миллат дар ин самт ташкили камарбанди амниятӣ дар атрофи сарҳадоти муштараки минтақавӣ бо ин кишвар аст, ки он то ҳол аҳамияти худро гум накардааст. 

Ҷумҳурии Тоҷикистон дар мавриди барқарории ҳамкориҳои сиёсӣ бо Афғонистон дар мавқеи худ устувор мебошад ва он аз ҷониби роҳбарияти олии сиёсии мамлакат, аллакай, возеҳу равшан баён шудааст. Мавқеъгирии Тоҷикистон, ки дар меҳвари он ташкили ҳукумати фарогир, эҳтирому арҷгузорӣ ба ҳуқуқу озодиҳои ҳамаи сокинони мамлакат қарор дорад, аз ҷониби аксари кишварҳо ва ташкилоту созмонҳои байналмилалӣ эътироф гардидааст. 

- Дар Афғонистон хатаре вуҷуд дорад, ки ҳамон таҷрибаи солҳои 90-ум такрор мешавад. Он вақт ҳам гурӯҳҳои террористӣ аз тамоми дунё зери пӯшиши “Толибон” амал мекарданд ва имрӯз ҳам чунин аст. Фақат дар се вилояте, ки бо мо ҳамсарҳаданд (Тахор, Қундуз ва Бадахшон) беш аз 10 созмони террористӣ имрӯз озодона фаъолият доранд. Тибқи гузоришҳои Созмони Милали Муттаҳид, имкони ба лонаи амни террористон табдил ёфтани Афғонистон мавҷуд аст, - гуфт Қосимшо Искандаров, саркотиби илмии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон.

Ба андешаи ин коршиноси тоҷик, бо баҳонаи амалиёти зиддитеррористӣ дар Покистон ва Вазиристон соли 2014 гурӯҳҳои террористӣ тадриҷан ба қисмати шимоли Афғонистон, махсусан ба Бадахшон, кӯчонда шуданд. Бар пояи иттилои дар ҷаласаи ғайринавбатии Созмони Аҳдномаи амнияти дастаҷамъӣ зикр гардид, шумораи лагер ва марказҳои тарбияи террористон дар вилоятҳои шимолу шарқи Афғонистон, марзҳои ҷанубии СААД  ба 40 адад (6 ҳазор нафар) мерасад. Саволе ба миён меояд, ки 6000 нафар дар лагерҳои гуногун чӣ кор мекунанд? Чӣ мақсад доранд? Агар таҳдид ба мо набошад! 

Дар ҳамоиш, инчунин, Гузел Майтдинова, директори Маркази тадқиқоти геополитикии Донишгоҳи (славянии) Русияву Тоҷикистон, дар мавзуи “Самти ҷанубии сиёсати хориҷии Тоҷикистон дар шароити идомаи буҳрон дар Афғонистон”, Бахтиёр Холиқов, сардори раёсати таҳлил ва ояндабинии сиёсати хориҷии МТС, “Ҳукумати “Толибон” ва тағйири геополитикаи Осиёи Марказӣ”, Ғиёс Маҳмудов, коршиноси Кумитаи дин, танзими анъана ва ҷашну маросим, “Қудратгирии “Толибон” дар Афғонистон ва мушкилоти эҳтимолии фарорӯии Тоҷикистон ва кишварҳои Осиёи Марказӣ”, Маҳрамбек Маҳрамбеков, котиби илмии Маркази исломшиносӣ, “Нақши дин дар заминагузории буҳрони Афғонистон” ва Диловар Қодиров, номзади илмҳои таърих, “Ба сари қудрат омадани “Толибон” дар Афғонистон ва пайомадҳои он барои кишварҳои Осиёи Марказӣ” баромад намуданд.  

 

Маҳмуд МИРЗОЁН, 

"Ҷумҳурият"