Нуҳуми май барои мардуми мо санаи ёдоварӣ аз муборизаи фидокоронаи фарзандони Тоҷикистон дар ҷабҳаҳои ҷанг мебошад. 

Эмомалӣ РАҲМОН

 

Дар қомусномаҳо ва бисёр асарҳои таърихӣ омадааст, ки аз яку ним миллион аҳолии Тоҷикистон дар солҳои 1941-1945 зиёда аз 300 ҳазор нафар мардони аз 18 то 45-сола ба ҷабҳаҳои Ҷанги Бузурги Ватанӣ ва корхонаҳои навташкили Иттиҳоди Шуравӣ дар Сибир сафарбар гаштанд. Зиёда аз 100 ҳазор тоҷик қурбони ҷанги зидди фашизм шуд. Ҳазорҳо нафар маъюб баргаштанд. Имрӯз аз он ҷавонмардони майдони шуҷоат 57 нафар зинда монда. 

Нависандаи шуҳратманди тоҷик, яке аз адибони ватандӯсту сермаҳсул Шераки Ориён (Абдурофеъ Рабизода), ки вобаста ба таърихи тоҷикон, корнамоиҳои Исмоили Сомонӣ, Деваштич ва оид ба ҳаёти пурпечутоби саромадони адабиёти муосири тоҷик устод Садриддин Айнӣ, Раҳим Ҳошим, Сотим Улуғзода ва дигарон асарҳои мондагор эҷод намудаву ба нашр расондааст, дар бораи фоҷиаҳои ин ҷанги хонумонсӯз, ки танҳо аз ҳудуди собиқ Иттиҳоди Шуравӣ ҷони 27 миллион нафарро рабуд, ба ифтихори 77-умин солгарди Ғалаба асаре бо номи «Зане, ки шавҳарашро пуштора карда мегашт» навишта, пешкаши хонандагон намудааст. Китоб бо сифати аъло дар матбааи ҶДММ «Ашуриён» соли ҷорӣ нашр шуд.  Адиб шарҳ медиҳад, ки баъди ҷангҳои азим мардони бе дасту пой ва, ҳамчунин, занҳое, ки барои шавҳарони беилоҷмонда садоқату фидокорӣ нишон медоданд ва онҳоро гоҳо пуштора карда мегаштанд, зиёд вомехӯрданд. Яке аз чунин ҷуфтҳоро муаллифи китоб бо чашми худ дида, ба мушоҳида кашида, онро дар шакли ҳикоя овардааст. 

Оғози ёддошт хеле муассиру ҷолиб, ҳаяҷонангез, шигифтовар буда, зуд тамоми вуҷуди хонандаро ба худ ҷалб месозад ва дар ботини кас ҳисси дилсӯзӣ ба фидокориҳои зан-модар ва нафрат ба ҳар гуна ҷангро бармеафрӯзад. Дар ҳикоя омада, ки марде аз ҷанг бармегардад, дурусташ ӯро кормандони комиссариати ҳарбии зодгоҳаш бардошта оварданд, зеро ду пояш аз бех бурида буду ба онҳо пои сунъӣ ҳам пайваст карда намешуд.  Хешу ақрабо моҳе парасторӣ карданд, дигар ба ҳолаш гузоштанд. Мегуфтанд, ки варо хонадор бояд намуд, вале ку зане, ки маъюбро бо ин аҳволи зор ба шавҳарӣ бигирад. 

Адиб менигорад: «Дар деҳа бонуе буд сафедор барин борику қадбаланд ва лаклак барин гардани дароз дошт ва аз ин боис мардум ба ӯ «Лаклак» лақаб дода. Вале воқеаи ғайричашмдошт ба миён биомад, яъне зане, ки «Лаклак»-у «Сафедор» лақаб дошт ва борики дароз буд ва қариб пеши бари занона надошт, эълон карда:

- Ин маслуқро ман ба шавҳарӣ қабул мекунам, охир бе пой ҳам бошад, мард аст!».  

Ҳамин тавр, онҳоро никоҳ мекунанд ва зан ин маъюбро парастор мешавад. Барои он ки дилаш ба зиндагӣ гарм шавад ва одаму олам бинад, ҳар рӯзи истироҳат ӯро ба пушт бардошта ба бозори калони маркази ноҳия меовард, барояш хӯрданӣ мехарид. Тамошо медод ва боз пуштора меовард ба хона. Ҳар ҳафта, моҳҳо ҳол чунин буд. Ва рӯзе мардум пай бурд, ки пеши бари зан дамида, яъне ҳомила шуда зан. Акнун ӯ ҳам аз пеш ва ҳам аз пушт бор мебардошт. Яке ба ҳолаш механдид, дигаре афсус мехӯрд, сеюмӣ бепарво буд, аммо аксар ба ғайрати зан, ба тавоноию сабурии ӯ қоил буданд. Баъди гузашти фосилаи муайян акнун се нафар ба бозор меомад: зан-модар, дар пеши бағал тифл ва дар пуштора мард. 

Ба нақли муаллиф, марди маъюбро мардум Ҷангӣ ном дода буданду касе ному насабашро ба забон намегирифт, писарашро низ Ҷангибача мегуфтанд. Бо гузашти солҳо Ҷангӣ аз таъсири оқибатҳои фалокатбори ҷанг дунёи ҳастиро падруд мегӯяд. Ҷангиписар ба хизмати ҳарбӣ меравад, баъди чанде модарро низ бо худ мебарад. Мардум оҳиста-оҳиста онҳоро ба боди фаромӯшӣ месупоранд. 

«Вале… Вале баногаҳ худи Ҷангии писари Ҷангӣ омада рӯзе аз рӯзҳо. Ва модарашро низ оварда. Ва ё ин модар оварда буд писарашро. Зане, ки боиси наҷоти шавҳар ва боиси тавлиди қаҳрамонписаре гардида. Зане, ки ширин карда буд ҳаёти талхи басо талхи беоқибату мудҳиши мардеро, ки пойҳояш аз бехашон буридагӣ буда ва барои ӯ писар ҳам оварда ва боиси ҳангома гардида». Мардум бо ҳайрат ба модару писар, ки акнун афсари баландрутба бо ордену медалҳо буд, менигаристанду ба худ меандешиданд: «Ҳаёт идома дорад. Фидоиёни роҳи озодӣ аз фашизм дар симои фарзандону наберагон зиндаву ҷовиданд».  

 

Қурбон МАДАЛИЕВ, «Ҷумҳурият»